بررسی عزت نفس خود

در ابتدا به صورت مختصر و مفید به بازبینی معنای لغوی و مفهوم واژه عزت نفس می پردازیم، این عبارت از نظر معنایی به دو بخش تقسیم می شود که عبارت هستند از:

عناوین مقاله

نحوه شکل گیری عزت نفس و آشنایی با انواع آن چگونگی شکل گیری و شناسایی حد و مرز عزت نفس بررسی عزت نفس خود و تأثیرات آن عوامل کاهش عزت نفس عزت نفس سالم بررسی عزت نفس خود در ارتباط با روانشناسی کلام آخر منبع :

باور و اعتماد به توانایی ها و ارزش های خویش.
قابل احترام دانستن خود.

از این رو در جهت بررسی عزت نفس خود می توان آن را دیدگاه کلی افراد نسبت به خویش دانست که معمولاً از حس توانمند بودن و عدم توانایی یا به عبارت دیگر حد و مرز وجودی اشخاص که معمولاً متأثر از تجربیات، فرهنگ و محل زندگی افراد بوده وگاهاً ایجاد تغییر در آن کاری سخت و دشوار است؛ پدیدار و به گونه ای شکوفا می شود.

در دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم، تمامی افراد دارای عزت نفسی بالا یا پایین هستند و حول محور این ویژگی زندگی و روابط خود را ساماندهی و جهت یابی می کنند. اشخاص با عزت نفس درست حس خوبی نسبت به خود دارند و خود را شایسته احترام می دانند، اما در نقطه مقابل افرادی که از عزت نفس پائینی برخوردارند، ارزش زیادی برای دیدگاه و عقیده خود قائل نمی شوند و پیوسته در ذهنشان به این موضوع که به قدر کافی خوب نبوده اند، می اندیشند.

به طور کلی عزت نفس نقش تأثیرگذار بسزایی در روند زندگی و روابط انسان ها ایفا می کند و گاه به غلط مفهوم آن را به خودخواهی یا خود بزرگ بینی نسبت می دهند. در حالی که با بررسی عزت نفس خود به دیدی درست و واقع بینانه که همانا قبول معایب و باور توانمندی های خود و در نتیجه محترم دانستن خویش بوده می رسیم؛ ما در ادامه این مقاله سعی داریم در راستای رسیدن به رشد فردی که موجب شکل گیری زندگی بهتر می شود، شما را یاری و همراهی کنیم.

نحوه شکل گیری عزت نفس و آشنایی با انواع آن

در این قسمت قصد داریم راجع به راه هایی که عزت نفس در فرد شکل می گیرد، توضیحاتی ارائه دهیم. همچنین شما را با انواع عزت نفس آشنا خواهیم کرد.

چگونگی شکل گیری و شناسایی حد و مرز عزت نفس

عزت نفس همانند مهارت های راه رفتن، تلفظ صحیح حروف و بیان درست کلمات که از دوران کودکی به صورت ناخودآگاه و تدرجی آموخته و انجام می شود، در افراد پدیدار و به مرور زمان تکامل پیدا می کند و تقریباً ایجاد تغییر در آن کاری سخت و مستلزم صرف زمانی طولانی است؛ اما این به معنای عدم تغییرپذیری و شکل پذیری آن نیست، بلکه یادآور اراده ای قوی و داشتن صبر و شکیبایی در راه رسیدن به تغییری مثبت و اعتماد به نفسی سالم است.

افراد در طول زندگی خود شرایط مختلفی را تجربه می کنند و به همان میزان در گذر زمان عواطف مختلفی مانند حس قدرت، ناامیدی، ناراحتی و احساسات خوب و شیرین را متحمل می شوند. از این رو عزت نفس اشخاص نیز متأثر از این وقایع و تجارب در نوسان بوده است؛ اما در کل حسی که عمیقاً اشخاص نسبت به خود دارند و معمولاً با بالا رفتن سن تا حدی افزایش می یابد، در بازه عزت نفس بیان می شود. بنا به این تفاسیر می توان گفت که افراد به تشخیص حد و مرز عزت نفس در زندگی شخصی خود برای داشتن روابط موفق، جذب عشق و موفقیت در زندگی نیاز شدیدی دارند.

هر شخصی می تواند با حوصله و به راحتی با بررسی عزت نفس خود این محدوده را تشخیص دهد، مهار یا تقویت کند و خود را با توجه به معیارها و حس واقعی درونیش متعلق به یکی از گروه هایی که روانشناسان بر اساس بررسی شخصیت افراد جامعه آنان را به دو دسته اشخاص با اعتماد به نفس بالا و افرادی با عزت نفسی پایین متمایز کرده اند، بداند و با توجه به آن برای ساختن زندگی بهتر تلاش کند.

ارتباط با افراد جامعه و نزدیکان در خانه، محیط کاری و اجتماع نقش مهمی در ایجاد عزت نفس ایفا می کند. افرادی که دارای روابطی محکم و بازخوردی خوب از دیگران هستند، با اعتماد به نفس بیشتری نسبت به افرادی که به دلیل عزت نفس پایین مورد تمسخر و انتقاد اطرافیان قرار می گیرند، برای اهداف زندگی و روابط خود تصمیم گیری می کنند.

بررسی عزت نفس خود و تأثیرات آن

مواردی حائز اهمیت در شکل گیری عزت نفس اشخاص تأثیرگذار است که به صورت ناخودآگاه بر دید کلی افراد نسبت به خود اثری مخرب یا مثبت به جا می گذارند که شامل موارد زیر می شود:

طرز تفکر و استنباط افراد در زندگی روزمره.
عکس العمل دیگران نسبت به شخص.
تجارب افراد در خانواده، محل تحصیل یا محیط اداری و جامعه.
مریضی، درماندگی و آسیب های جسمانی.
سن و سال.
موقعیت اجتماعی.

رسانه ها و شبکه های اجتماعی بر عزت نفس تأثیری ملموس و قابل درکی را برجا می گذارد و در رشد فردی، جذب موفقیت و نیز داشتن روابط موفق نقش مهمی دارد.

اشخاصی با عزت نفسی درست و سالم نسبت به خودشان دیدی منصفانه و با دقت دارند، به همین دلیل با نقاط منفی و مثبت شخصیت خود آشنا می شوند و در پی کنترل و استفاده بهینه از آن هستند. اما این امر اگر از حد خود فراتر رود و به عزت نفس کاذب و خود بزرگ بینی منجر شود، نه تنها به عنوان عزت نفس بالا نخواهد بود، بلکه نشانه هایی از ضعف شخصیت و کم بودن حس خود باوری یا همان عزت نفس پایین یاد می شود.

فردی که از عدم عزت نفسی سالم و اعتماد به نفس پایین رنج می برد، معمولاً عقاید و نظریه های خود را بی ارزش و بی اهمیت تلقی می کنند و بر کاستی ها و ناتوانایی های خود دائماً معطوف می شوند، در حالی که به ندرت هم به ارزش ها و قدرت خود توجهی ندارند.

عوامل کاهش عزت نفس

عزت نفس متأثر از عوامل زیادی است که شدت و تأثیرگذاری آن برای هر شخص منحصر به فرد و خاص او است و نمی توان گفت که وقوع یک اتفاق برای تمامی اشخاص از نظر روانشناسی و تغییر در میزان عزت نفس پیامدی یکسان دارد. اما در این میان مواردی را می توان نام برد که معمولاً در رویارویی با اضطراب و سختی ها تا حدودی باعث کاهش اعتماد به نفس و بروز عزت نفسی پایین در افراد می شود، عواملی همانند:

در معرض آسیب و آزار از سوی دیگران قرار گرفتن.
تجارب تلخ از نظر مورد تهمت قرار گرفتن و تبعیض رنگ و نژاد.
داشتن اضطراب و عدم کنترل آن.
ناتوانی و معلولیت جسمی.
مشکلات اقتصادی.
بیماری های مرتبط با مسائل روانشناسی و ذهنی.
مشکلات خانوادگی.
عدم موفقیت در حیطه کاری یا تحصیلی.

افراد برای بهتر شدن سطح زندگیشان با بررسی عزت نفس خود می توانند با وجود تمامی تجارب و خاطرات تلخ و با پذیرش آن به عنوان بخشی از زندگی و درسی برای پیشرفت مالی و معنوی خود عمل کنند. همچنین با صبوری میزان عزت نفسشان را به مرور و به صورت تدریجی افزایش دهند.

از این جهت که افراد با عزت نفس پایین معمولاً از قشر آسیب پذیر جامعه هستند. همچنین واکنش و احساسات درونی هر شخص همانند اثر انگشت انسان ها خاص و متفاوت از دیگران است، برای کمک رسانی به این افراد باید از نظر کارشناسی دکتر روانپزشک و با توجه به بررسی عزت نفس خود افراد توسط این پزشکان به روند بهبود آنان کمک کرد.

لذا باید از تجویز خودسرانه داروهای ضد اضطراب و آرام بخش و تقلید کورکورانه از روش های درمان روانشناسی خودداری کرد. زیرا گاهاً نه تنها با کپی برداری غیراصولی بهبودی در افراد با عزت نفس پایین حاصل نمی شود، بلکه در مواردی باعث بروز اختلالات روحی و روانی جبران ناپذیری می شود.

عزت نفس سالم

همان طور که عوامل زیادی بر حفظ عزت نفس افراد تأثیرگذار هستند، قطعاً برای افرادی با عزت نفس درست هم موارد زیادی که در ادامه به معرفی بخشی از آن می‎ پردازیم، متأثر از این حس قوی درونی است که عبارت هستند از:

خود را لایق خوشبختی دانستن.
شناسایی توانایی و نقطه قوت خویش.
حس به چالش کشیدن خود در برابر رویدادهای جدید و دشوار.
قبول خطاهای گذشته و با دیدی متفاوت به آن نگاه کردن و درس گرفتن از آن به عنوان یک تجربه.
باور حس مهم و تا حدی خوب بودن.
دارای اراده قوی.
اهمیت دادن و صرف زمان برای خود.

مهم ترین نقشی که عزت نفس بر زندگی و شخصیت فرد ایفا می کند را می توان حس ارزش قائل شدن و دوست داشتن خود دانست.

افراد با عزت نفس برای خود ارزش و احترام قائل می شوند و همواره با اعتماد به توانایی هایشان جوی امن را برای خود تداعی می کنند. این گونه اشخاص اصولاً تشنه یادگیری و کسب مهارت های جدید هستند، زیرا که هر شکست برای آنان به منزله پله ای برای پیشرفت و جذب موفقیت به شمار می رود و دچار یأس و ناامیدی نمی شوند.

شایان ذکر است که این تفاسیر به معنای عدم ناراحتی برای شکست و اتفاقی ناخوشایند توسط شخصیت های دارای عزت نفس بالا نیست و بیان کننده خونسردی و بازگشت سریع و درست به حالت منطقی و پایدار آنان است. این گونه از شخصیت ها دارای ویژگی های هستند که می توان آن را به شرح زیر بیان کرد:

رفتاری قاطعانه از خود بروز می دهند.
با توجه به توانمندی های خود با اطمینان تصمیم می گیرند.
در برابر مسائل مختلف منعطف و واقع بین هستند.
دارای توانایی برقراری ارتباطی مؤثر و ایجاد روابط موفق.
درحالی که خود بسیار انتقادپذیر هستند، اما کمتر دیده می شود که افراد را مورد قضاوت و نقد و بررسی قرار دهند.

بررسی عزت نفس خود در ارتباط با روانشناسی

در حقیقت زمانی مبحث عزت نفس به روانشناسی مرتبط می شود که فردی از اعتماد به نفس پایینی برخوردار باشد. با این وجود عزت نفس پایین را نمی توان اختلال روحی و روانی بیان کرد. اما باید در نظر داشت که این امر ارتباط تنگاتنگ و مؤثری با بروز مشکلات روحی و روانشناختی مانند افسرده یا مضطرب بودن دارد.

به بیانی دیگر باید گفت که تجارب افراد با عزت نفس پایین به ویژه در صورت تداوم در درازمدت و در زندگی روزمره علائمی از وجود بیماری روحی و روانی باشد. همچنین از جهت روانشناسی هم داشتن یک مسئله روحی و روانی می تواند بر میزان اعتماد به نفس و کاهش عزت نفس افراد تأثیرگذار باشد؛ موارد زیر را به عنوان نمونه می توان نام برد:

حس یأس و سرخوردگی.
خود را به ناحق ملامت کردن.
حس تنفر و بیزاری از خود.
عدم اعتماد به نفس.

به همین دلیل تجربه تلخ یک حادثه یا روابط ناموفق در زندگی را نباید سرلوحه سرنوشت ساز خود دانست و همواره به قدرت کنترل ذهن و تمرکز بر جنبه های مثبت زندگی متکی بود. اگر شخصی با دیدی متفاوت و موشکافانه جهت رشد فردی به بررسی معایب و ایرادات خود بپردازد، باعث بروز برداشتی دقیق، منصفانه و عادلانه در برابر خود می شود. از این رو در راهی قدم برمی دارد که متناسب با توانایی هایش باشد. شاید بارها شنیده باشید که برای رسیدن به موفقیت باید با بررسی عزت نفس خود و انجام تست های شخصیتی در ابتدای مسیر از نقطه ضعف و همچنین نقاط قوت وجودیتان آگاهی پیدا کنید.

کلام آخر

با توجه به مطالب یاد شده واضح است که مبحث عزت نفس گر چه در ظاهر ساده و بی آلایش است، اما در بطن وجودی خود کل زندگی و جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین افراد برای رسیدن به زندگی ایده آل باید از عزت نفسی سالم برخوردار باشند و این امر تنها با بررسی عزت نفس خود و رسیدن به شناختی درست از خود امکان پذیر خواهد بود.

در ضمن همان طور که در این مقاله گفته شد، هرگز به صورت خودجوش برای افراد با عزت نفس پایین از داروها و روش های مختلف درمانی بدون مشورت با دکتر روانپزشک جداً خودداری کنید. زیرا می تواند عواقب جبران ناپذیری در پی داشته باشد.