آنچه که باید در مورد عادت سازی و چگونگی شکل گیری آن بدانیم
عادت ها به رفتارهایی گفته می شود که به صورت روزانه انجام می دهیم. عملکردهای روزمره مانند بیدار شدن از خواب در زمان مشخص، مدت زمان کار در روز، زمان خواب، میزان غذا خوردن و غیره از جمله رفتارهای عادت سازی شده هستند که بدون تفکر و تصمیم منطقی در حال انجام آنها هستیم. به عبارت دیگر بیشتر رفتارهای ما از روی عادت است و تنها درصد کمی از اعمال ما با فکر و منطق لحظه ای انجام می شوند.
عادت های درست و عملکردی روند زندگی را بهبود می بخشند و موجب استفاده از دانسته هایمان می شوند. تبدیل دانش به عادت موجب می شود که روال منظم و مفیدی در زندگی داشته باشیم. عادت خوب یعنی نهادینه کردن رفتارهای مثبت در وجودمان که موجب ارتقای کیفیت زندگی می شود. برای درک بهتر این موضوع و آشنایی با چگونگی شکل گیری عادت ها با ما همراه باشید.
عادت سازی چیست؟
دانسته های هر فرد خط فکری و نحوه زندگی او را رقم می زنند. حال سؤال اینجا است که چگونه از دانسته هایمان استفاده کنیم؟ بدون شک زمانی که دانسته ها و دانش خود را به عادت تبدیل نکنیم، امکان استفاده از آنها وجود ندارد. به عنوان نمونه همه ما می دانیم که مطالعه بخش مهمی از فرایند یادگیری است. اما اگر زمان مشخصی در روز را به مطالعه اختصاص ندهیم، قادر به یادگیری هستیم؟ تبدیل دانسته ها و رفتارهای خوب به عادت موجب نظم در زندگی و ایجاد آرامش ذهنی می شود و امکان استفاده از دانسته هایمان را به ما می دهد.
عادت ها جزئی از وجود ما هستند که به صورت غیر ارادی و بدون تفکر آنها را انجام می دهیم. زیرا در وجود ما نهادینه شده اند. روند تبدیل دانش به عادت پروسه ای زمان بر و طولانی است که به صبر و اراده ای مصمم نیاز دارد. از این رو بسیاری از ما رفتارهای های خوب را تنها چند روز ادامه می دهیم و قبل از تبدیل آنها به عادت از انجام آنها سر باز می زنیم. به همین دلیل پروسه عادت سازی در ابتدا باید با آگاهی کامل انجام شود.
عادت ها چگونه شکل می گیرند؟
عادت ها در طی زمان و با انجام مکرر رفتارها شکل می گیرند. این فرآیند در ابتدا به صورت آگاهانه انجام می شود و سپس شکل خودکار به خود می گیرد. رفتارهایی که قصد دارید به عادت تبدیل کنیم یا آنها را از عادت خود حذف کنیم، ممکن است با تفکر و هدف پرورش داده شوند. در این صورت با اهداف شخصی هر فرد مطابقت دارند.
برخی از عادت ها نیز بدون اینکه قصد انجام آنها را داشته باشیم در زندگی ما شکل می گیرند و جز رفتارهای ما به شمار می روند. این عادت ها ممکن است در دسته بندی خوب یابد قرار گیرند.
چگونه دانسته های خود را به عادت تبدیل کنیم؟
تبدیل دانسته ها به عادت کاری بسیار ساده است که به پشتکار فراوانی احتیاج دارد. برای عادت سازی بهتر است در ابتدا هدف خود را به صورت آگاهانه مشخص کنیم و تا مدت طولانی تصمیم اتخاذ شده را در زمان مشخصی انجام دهیم. به عنوان نمونه اگر تصمیم به خوابیدن به موقع دارید، هر شب در زمان مشخصی به رختخواب بروید و بخوابید. در این صورت رفتار ما بر اساس آگاهی و تصمیم به عادت تبدیل می شود.
هر چقدر زمان بیشتری را صرف تبدیل رفتار به عادت کنیم، احتمال ماندگاری آن عادت در وجود ما نیز بیشتر می شود. بنابراین بهتر است به صورت آگاهانه رفتارهای درست را انتخاب کنیم.
ساختن عادت های بهتر سبب می شود که نیازهای خود را به صورت موثرتری برآورده کنیم. زیرا هر عادتی چه خوب و چه بد به سرعت در عمق روح و جان ریشه می دواند و موجب تأثیرات مثبت و منفی در زندگی ما و اطرافیانمان می شود. از آنجایی که ترک عادت ها مانند انجام آنها، پروسه ای سخت و طولانی مدت است، بنابراین در شکل گیری آنها باید نهایت آگاهی و توجه را به کار برد.
نمونه هایی از عادات خوب و بد چیست؟
عادت سازی ممکن است مفید یا مضر باشد در ادامه برخی از عادات خوب و بد را بررسی می کنیم.
عادات بد
- سیگار کشیدن و مصرف نوشیدنی های الکلی
- عدم خواب به موقع
- دیر برخاستن از خواب
- عدم صرف صبحانه
- ورزش نکردن
- خوردن غذاهای مضر
- عدم مطالعه و غیره
عادات خوب
- کمک کردن به دیگران
- ورزش روزانه
- کار کردن
- مطالعه منظم
- سحرخیز بودن
- بستن کمربند ایمنی و غیره
عادت ها چگونه ساخته می شود؟
یکی از دلایل ایجاد عادت ها این است که آنها بدون صرف زمان و انرژی قابل انجام هستند. در نتیجه عادت سازی نیاز به فکر ندارد. رفتارها به واسطه تکرار و یادگیری به عادت ها تبدیل می شوند. همه ما در مسیر رسیدن به اهداف خود باید پاسخ های رفتاری خاصی را مد نظر قرار دهیم. به عنوان نمونه برای رانندگی در یک مسیر و رسیدن به مقصد، باید مسیر خاصی را انتخاب کنیم یا در یک مکان مخصوص بایستیم و با ارتباط دادن نشانه های آشنا به یکدیگر و انجام برخی از رفتارها به هدف خود برسیم.
هر عادتی با در نظر گرفتن افکار مربوط به رفتارها و سپس با خود رفتارها و از طریق نشانه ها در وجود ما نهادینه و ساخته می شود. این فرآیند نیز با گذشت زمان اتفاق می افتاد.
منظور از حلقه عادت چیست؟
حلقه عادت از سه عنصر مرتبط با یکدیگر تشکیل شده است که در ساخت عادت ها نقش مهمی دارند. این حلقه شامل عناصر زیر است:
نشانه
این عنصر در ایجاد مجموعه ای از رفتارها که در نهایت تبدیل به عادت سازی می شوند، نقش دارد. نشانه ممکن است نیازهای عاطفی، مکان یا موقعیت خاصی باشد. به عنوان نمونه استرس نشانه ای از حالت روحی افراد است که نیاز به انجام رفتار یا عادتی خاص را در او ایجاد می کند. نشانه ها سبب بروز عادت ها می شوند.
عادت (رفتار)
رفتاری که بعد از بروز نشانه انجام می دهید، کم کم تبدیل به عادت می شود. به عنوان نمونه در موقعیت استرس زا ترجیح می دهیم سیگار بکشیم یا نوشیدنی مصرف کنیم. این رفتارهای از روی عادت به طرز فکر، احساسات و کارهایی که انجام می دهیم، ارتباط دارند.
پاداش
عنصر دیگر در حلقه عادت، پاداش نام دارد. این عنصر به عنوان نتیجه و رضایتی است که از انجام عادت به دست می آوریم. به عنوان نمونه با کشیدن سیگار یا نوشیدن در شرایط استرس زا به آرامش می رسیم. پاداش سبب می شود که تمایل انجام کار و تکرار آن در ما افزایش پیدا کند.
عادت و روال چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
روال به رفتارهایی گفته می شود که به صورت مکرر انجام می دهیم. این رفتارها دارای ریشه و هدف خاصی نیستند، مانند شستن ظروف که به طور معمول انجام می دهیم. از این رو انگیزه ای برای انجام آنها نداریم و جز کارهای روتین و روزانه به شمار می روند.
در صورتی که عادت به رفتارهایی گفته می شود که در ابتدا با آگاهی و دانش انتخاب می شوند و عدم انجام آنها ممکن است سبب پریشانی ما شود. عادت ها از احساسات، افکار و اهداف ما نشات می گیرند و جز رفتارهای ما به شمار می روند. عادت سازی پروسه ای زمان بر است که نیاز به تلاش و استمرار طولانی مدت دارد.
چگونه عادات خوبی بسازیم؟
عادت های خوب و بد مجموعه ای از رفتارها و خصوصیات ما را نشان می دهند. همانطور که ایجاد عادت و انجام آن به زمان نیاز دارد، انجام ندادن آنها نیز مدتی به طول می انجامد. به طور حتم شنیده اید که می گویند: «ترک عادت موجب مرض است.» زیرا این فرآیند بسیار سخت نیاز به زمان طولانی دارد. عادت های بد بدون شک راحت تر از عادت خوب در ضمیر ناخودآگاه انسان نهادینه می شوند. از این رو کنار گذاشتن آنها نیز سخت تر است. زیرا ما به این رفتارها عادت کرده ایم و از بین بردن آنها ممکن است دشوار باشد.
عادت سازی سالم نیز سختی های خود را به همراه دارد. با این حال تلاش مستمر و تکرار یک رفتار آن را به عادت جدید تبدیل می کند. عادت های بد و طولانی مدت ممکن است به سلامتی روحی و جسمی ما آسیب های جدی وارد کند. از این رو با اراده، پشتکار و صبر باید عادت های بد را از خود دور کنیم.
ساخت عادت های خوب بهتر است با اهداف کوتاه مدت شروع شود. به عنوان نمونه امروز تصمیم بگیریم که یک ساعت زودتر از خواب بیدار شویم. این تصمیم را در انتهای شب برای روز بعد نیز اتخاذ کنیم. با تکرار این کار کم کم عادات خوب را جایگزین عادات بد خواهیم کرد و به هدف خود که سحرخیزی می رسیم.
البته نباید در انجام این کار وقفه ای وجود داشته باشد و رفتار انتخاب شده باید رأس ساعت مشخص انجام شود. در غیر این صورت نتیجه ای به همراه نخواهد داشت.
برای ایجاد یک عادت خوب چه راهکارهایی پیشنهاد می شود؟
برای انجام عادت های سالم و پویا باید در موقعیت و شرایطی قرار بگیریم که احتمال انجام آن عادت بیشتر شود. در این صورت رفتار مورد نظر با برنامه ریزی و تکرار به عادت تبدیل می شود. برای ایجاد یک عادت خوب، دادن پاداش هر چند کوچک میل به انجام آن رفتار را افزایش می دهد. از این رو عادت سازی راحت تر صورت می گیرد.
مشخص کردن انگیزه اولین راهکار برای هدایت ما به سمت یک رفتار است. نیروی های درونی ما را وادار به انجام بسیاری از کارها می کنند. بعد از انجام رفتار مورد نظر، و تکرار آن، احتمال تبدیل آن به عادت زیاد است. به عنوان نمونه برای تبدیل ورزش کردن به یک عادت باید در ابتدا هدف و انگیزه ما مشخص باشد. سپس با تکرار ورزش به مدت مشخصی در روز و دادن پاداش به خودمان، انگیزه ما برای ورزش کردن روزانه افزایش پیدا می کند و این رفتار به تدریج به عادت تبدیل می شود.
چقدر طول می کشد تا یک عادت ایجاد شود؟
مدت زمان ایجاد عادت به عوامل متعددی بستگی دارد و هر فرد ممکن است در زمانی مشخص به کار یا رفتاری عادت کند. از این رو برخی از افراد با توجه به رفتار خود ممکن است یک عادت جدید را در مدت زمان چند هفته انتخاب کنند.
برای عادت سازی خوب این مدت زمان ممکن است تا ماه ها نیز به طول بیانجامد. بنابراین تلاش هر فرد و انگیزه او عادت های درست را می سازد.
چرا تغییر عادات بد سخت است؟
همانطور که گفته شد عادات، رفتاری های تکرار شونده ای هستند که بر اساس انگیزه و هدفی مشخص تکرار می شوند. از این رو عادت بد نیز مانند عادت خوب به صورت خودکار جز رفتارهای هر فرد به شمار می رود.
مغز به گونه ای سازماندهی شده است که عادت بد را بررسی نمی کند. از این رو رفتارهای بد به دلیل احساسات پاداش دهنده ای که به همراه دارند، به عادت بد تبدیل می شوند. به همین دلیل تبدیل عادت های بد به خوب یا ترک آنها به دلیل ریشه ای که در ذهن دوانده است، بسیار سخت جلوه می کند.
ترک یک عادت را چگونه انجام دهیم؟
عادت های بد یا خوب همگی بر اساس شرایط روحی و فیزیکی افراد و انگیزه آنها شکل می گیرند. از این رو برای ترک رفتارهای بد که به عادت تبدیل شده اند، باید در ابتدا دلایل انجام آنها را بیابیم. در این صورت با پاسخ قاطع به خود در صدد ترک آنها گام برداریم.
برای این کار بهتر است جایگزین مناسبی برای عادت بد انتخاب کنیم. همانطور که برای عادت سازی زمان زیادی صرف می شود، برای از بین بردن یا ترک یک عادت نیز باید زمان مشخصی را در نظر بگیرید. فکر کردن به اینکه چه چیزی سبب ایجاد عادت بد شده است و ارزیابی آن عادت به ما کمک می کند که راحت تر آن عمل را ترک کنیم.
دلیل ایجاد تغییر، مهمترین بخش از ترک عادت بد است. این تغییرات باید بازگو کننده ارزش ها و خط فکری ما باشند. به عنوان نمونه ترک عادت اعتیاد با هدف حفظ سلامت و ارتقای کیفیت زندگی باید بر اساس درمان های حرفه ای انجام شود. در این صورت تغییر عادت راحت تر اتفاق می افتد.
در نتیجه…
عادت سازی بر اساس رفتارهای هر فرد و انگیزه او از این رفتارها شکل می گیرد. عادت های خوب و بد هر کدام به دلایل خاصی انتخاب می شوند. از این رو انگیزه هر فرد و هدف او در ایجاد عادت ها تاثیرگذار است.
حلقه عادت شامل: نشانه، رفتار و پاداش می شود. رعایت مراحل این حلقه به ما کمک می کند که رفتارهای خوب یابد را به عادت تبدیل کنید. برای ترک عادت های بد باید در ابتدا دلیل قانع کننده ای برای مغز بیابید. سپس با صرف زمان و تلاش مستمر، عادت بد را جایگزین یا ترک کنید.
در این صورت کیفیت زندگی ارتقا پیدا می کند و به نیازهای روحی و جسمی ما پاسخ درستی داده می شود. در غیر این صورت عادت های بد فرصت تغییرات مثبت را از ما می گیرند و ممکن است به سلامتی ما نیز آسیب وارد کنند.
منبع:
