عزت نفس و راهکارهای تقویت آن
اگر فکر می کنیم که به اندازه کافی زیبا نیستیم، اگر به اندازه کافی استعداد نداریم که بتوانیم مثل دوستمان موفق باشیم، اگر به اندازه کافی بلد نیستیم در جمع حرف بزنیم، پس خودمان را محدود می کنیم که کمتر دیده شویم؛ خودمان را محدود می کنیم که کمتر حرف بزنیم و یا از ترس شکست، دست به هیچ کاری نزنیم. همه ما به خاطر تعدادی از ویژگی هایی که فکر می کنیم در ما وجود ندارند، خودمان را به کناره گیری محکوم می کنیم. روانشناسان می گویند که عزت نفس به معنی خودکارآمدی است، به این صورت که هر انسانی می تواند در زمینه های خاصی دارای عزت نفس و یا فاقد آن باشد.
البته عزت نفس، به داشتن و یا نداشتن مهارت ربطی ندارد. به عنوان مثال من می توانم در سخنوری مهارتی نداشته باشم، اما گاه و بی گاه در جمع های مختلف شروع به صحبت کنم؛ این یعنی عزت نفس سخنوری را دارا هستم. گاهی نیز با وجود دارا بودن مهارت در انجام یک کار، عزت نفس لازم برای انجام آن را نداریم. مساله اصلی این است که با تغییر باوری که نسبت به انجام یک مهارت داریم، بتوانیم نیروی ذهنی خود را برای انجام آن کار تجمیع کنیم. در واقع اگر من نمی توانم در جمع حرف بزنم، بیشتر وقت ها به این دلیل است که فکر می کنم نمی توانم.
یکی از مهم ترین مواردی که در ایجاد مشکلات در جوامع مختلف همواره نقش مهمی ایفا می کرده، مسئله عزت نفس بوده است. اعتیاد، ترک تحصیل، خشونت و بزهکاری عموماً از عدم عزت نفس ریشه می گیرند. این مساله در جوامع جهان سوم حتی مهم تر و پر رنگتر خواهد بود. به دلیل وجود فرهنگ های سنتی حاکم به هر جامعه و سیستم ناکارآمد آموزشی، معمولاً بسیاری از افراد در کشورهای جهان سومی، از عدم عزت نفس رنج می برند.
اما عزت نفس به چه معناست؟!
نفس به معنی ماهیت اساسی هر چیزی است که حتی در مورد انسان به معنی روح و خود واقعی هر انسانی است. من اگر فکر می کنم که می توانم از عهده انجام کاری بر بیایم، پس عزت نفس آن را در این زمینه دارم. بنابراین اگر حس می کنیم که در بیشتر امور مهم زندگی، تفکری منفی نسبت به خود داریم، پس عزت نفس ما در زندگی کم شده است و همین نکته باعث می شود که از رسیدن به موفقیت در زندگی باز بمانیم.
اما چرا عزت نفس انقدر مهم است؟!
عزت نفس پایه و اساس ایجاد یک ویژگی بسیار مهم دیگر در انسان است و آن «اطمینان» است. وجود و یا عدم وجود اطمینان باعث می شود که باور شما نسبت به سایر افراد دنیا تغییر کند. اگر نسبت به خود اطمینان داشته باشید، نظر سایر افراد چندان اهمیتی برای شما نخواهد داشت و اگر نسبت به خود اطمینان نداشته باشید، همواره خود را در جایگاهی پایین تر از سایر افراد می بینید و تصور می کنید که آن ها نسبت به شما برتری دارند. این مسئله برای شما دو دیدگاه به وجود می آورد: یا دنیا به جایی سرشار از آرامش و لذت برای شما تبدیل می شود و یا دنیا جهنمی است که تا آخر عمر خود را در آن گرفتار می یابید.
اگر می خواهید عزت نفس خود را بالا ببرید، بنابراین ابتدا باید به خودتان اطمینان کنید. اطمینان به خودتان، اطمینان به جهان اطراف را نیز به دنبال خواهد آورد. اگر فردی با اطمینان بالا باشید، و دوستتان به شما وعده انجام کاری را داده باشد، شما فکر نمی کنید که او بدقولی خواهد کرد؛ برعکس فکر می کنید که او کارش را انجام خواهد داد، مگر آن که اتفاق غیرمنتظره ای رخ دهد.
اما اگر فردی بدون اطمینان باشید، نه تنها فکر می کنید که او کارش را انجام نخواهد داد، بلکه شروع به منفی بافی نیز خواهید کرد. بنابراین تقریباً در همه موارد، اطمینان به خود، اطمینان به اطرافیان را نیز به همراه دارد. اگر جزو آن افرادی هستید که می گویند ما به خودمان اطمینان داریم، اما در مورد دیگران احتیاط می کنیم، باید گفت که در واقع شما به خودتان نیز اطمینان ندارید.
آیا این مسئله به این معنی است که شما باید فکر کنید که در دنیایی پر از خوبی قرار دارید و هیچ بدی در این دنیا وجود ندارد؟ در جواب باید گفت خیر، یک انسان سالم فکر می کند که در دنیا هم خوبی و هم بدی وجود دارد؛ ولی ما از جانب بسیاری از انسان ها هرگز بدی دریافت نمی کنیم، تنها بعضی از انسان ها هستند که ممکن است از جانب آن ها آسیبی متوجه ما شود.
در مقابل، یک انسان با تفکر منفی، فکر می کند که بیشتر انسان ها شخصیتی منفی دارند و تنها عده ای اندک از انسان ها بی خطر محسوب می شوند. اگر شما یک انسان سالم و با اطمینان به خود باشید، در طول زندگی تان با مواردی برخورد خواهید کرد که به شما آسیب می زنند. شما ممکن است که گاهی زمین بخورید اما می توانید از جای خود برخاسته و به راه خود ادامه دهید. اما یک انسان با عدم اطمینان، ترجیح می دهد که از ترس زمین خوردن، همواره زمین گیر باقی بماند.
بنابراین برخلاف چیزی که فکر می کنیم، عزت نفس یک مسئله فردی نیست، بلکه کاملاً یک مسئله اجتماعی است که بر روابط انسانی ما تأثیر زیادی می گذارد.
تا این جای مطلب، اهمیت عزت نفس در نگاه ما به دنیا و ارتباط با سایر افراد روشن شد. در واقع ایجاد عزت نفس در یک فرد، نه تنها به بالا رفتن کیفیت زندگی وی کمک خواهد کرد، بلکه در بهبود کیفیت زندگی و روابط اجتماعی نیز تاثیری مثبت خواهد گذاشت.
بر خلاف بسیاری از مواردی که معمولاً در جاهای مختلف مطرح می شوند، نمی توان عزت نفس را تنها با استفاده از چند عبارت تاکیدی بهبود بخشید. در واقع یک سیستم اجتماعی و آموزشی کاملاً سالم و قوی نیاز است، تا در طول نسل ها با آموزش و فرهنگ سازی، افراد جامعه بتوانند یک زندگی سالم و به دور از تعصبات فرهنگی و خانوادگی را تجربه کنند.
در واقع عوامل فرهنگی بیشترین فشار را بر اعضای یک جامعه وارد می کنند، به طوری که تقریباً اکثر ما در همان کودکی بخش زیادی از اطمینان به خود و اطمینان به جامعه را از دست داده ایم و راهی نیز برای بازگرداندن آن پیدا نمی کنیم.
حالا چه باید کنیم تا عزت نفس خود را تقویت کنیم؟
آیا باید همیشه نسبت به خود و افراد دیگر بدبینی داشته باشیم؟ مسلماً خیر. راه های زیادی برای افزایش عزت نفس ذکر می شود که معمولاً کسی را نمی بینیم که بعد از انجام آن ها، به اطمینان بالایی نسبت به خویش دست پیدا کرده باشد.
اما باز هم نباید دست روی دست گذاشت و اجازه داد که زیبایی های دنیا به این راحتی از ما گرفته شوند. موثرترین کاری که در این زمینه می توان انجام داد، مراجعه به یک مشاور زبده است. حتماً قبل از مراجعه، از سواد و مهارت کافی مشاور خود اطمینان حاصل کنید.
سعی کنید که جلسات مشاوره را به ترتیب و منظم پیگیری کرده و سعی کنید از دستورالعمل های مشاور خود به خوبی پیروی کنید. چند کتاب معتبر نیز در این زمینه خریداری کنید و در طول روز سعی کنید مطالب جدیدی به دانسته های خود اضافه کنید. تاکید می شود که از کتاب هایی استفاده کنید که نویسندگان معتبر و با سابقه در زمینه روان درمانی آن ها را نوشته باشند. حتی سخنرانان موفقیت نیز عموماً افراد ذی صلاحی در این زمینه نمی باشند.
هرگز گول عنوان هایی مثل افزایش اعتماد به نفس و یا عزت نفس در یک روز و یا یک هفته و یک ماه را نخورید. عزت نفس یک مسئله پیچیده روانی است که نیاز به تلاش و زمان زیادی دارد تا بتوانید روی آن کار کرده و هرچه بیشتر اطمینان به خود را افزایش دهید.
در این میان نیاز دارید که گره هایی در گذشته و کودکی خود را حل کرده و اجازه بدهید که مسائلی که در ناخودآگاه ذهن شما برای سال ها به عقب رانده شده اند، به سطح خودآگاه شما برسند و بتوانید دقیقاً آن ها را دیده و لمس کنید. گاهی صرفاً آگاهی پیدا کردن به ریشه مشکل، می تواند تمام مشکل را ناگهان از بین ببرد. همان طور که گفتیم بیشتر کمبودهای مربوط به عزت نفس، ریشه در کودکی ما دارد. مشاور به شما کمک خواهد کرد که بتوانید به زمان های قبل بازگردید و نقطه شروع این کاستی ها را پیدا کنید.
در این میان از انجام کارهای مورد علاقه تان غافل نشوید. اجازه ندهید که هیچ نظر و عقیده ای از جانب دیگران و یا حتی خودتان، مانع شود که به انجام کارهای مورد علاقه تان از جمله امور هنری یا ورزشی بپردازید.
حتی اگر فکر می کنید که در انجام کار مورد علاقه تان مهارت کافی ندارید، سعی کنید با بالا بردن مهارت خود در آن کار، حس خوبی نیز به آن پیدا کنید؛ بعد از آن، عزت نفس در این زمینه کم کم خود را نشان خواهد داد و شما را به موفقیت در زندگی خواهد رساند. موفق باشید.