حفظ سلامت روان در کودکان را فرموش نکنیم
پر انرژی، آزاد و با انگیزه، این ها همه کلماتی هستند که کودکان را با آن تصور می کنیم. این گروه سنی در جامعه پتانسیل های زیادی برای شکوفایی دارند که هرکدام ازآن ها می توانند به فرد تاثیر گذاری در جامعه خود تبدیل شوند. اما تحقق این نقطه آرامانی نیازمند مراقبت های خاص خودش است. به مانند گیاهی که در اوایل مراحل رشد خود به توجه ویژه نیاز دارد، خردسالان نیز مستلزم تیمار خاص خود هستند. مراقبت از جسم و روح کودکان امری حیاتی برای پرورش آن ها به حساب می آید.
حفظ سلامت روان در کودکان عنصر بسیار مهمی در تربیت و رشد آن ها است. سلامت روان در نوجوانی به معنی داشتن رابطه سالم با خود و اطرافیان، عزت نفس و اعتماد به نفس بالا و توانایی حل مسئله است. در این مقاله ما قصد داریم باهم به بررسی ابعاد مختلفی از این مفهوم بپردازیم.
اهمیت سلامت روان درخردسالان
اختلالات روان درکودکان به همان اندازه که در گروه های سنی دیگر شاهد آن هستیم شایع است. حفظ سلامت روان در کودکان عامل اصلی در موفقیت آن ها به شمار می رود. این اختلالات خود را در رفتار، کنترل احساست و توانایی برخورد آن ها در چالش های روزانه نمود پیدا می کند.
همیشه این تصور را داشته ایم که بچه های ما آزاد و بی دغدغه هستند حتی شده با خود گفته ایم که ای کاش من هم به این دوران آزاد و خالی از درد برمی گشتم. اما طبق آخرین تحقیقات، بیان شده است که درصد بالایی از کودکان استرس و نگرانی را تجربه می کنند. حتی اگر ما به عنوان والدین توانسته ایم محیطی عاری از اضطراب برای فرزندانمان فراهم کنیم، باز هم آن ها نیازمند توجه و مراقبت های ویژه هستند. زیرا نداشتن اختلالات روحی به معنی سلامتی کامل روان آن ها نیست.
خیلی از مشکلات و مسائل اجتماعی که در جامعه دیده می شود منشا ء آن را به دوران کودکی نسبت می دهند. موفقیت فردی افراد تاثیر گرفته از این دروان حساس بوده اما متاسفانه درکشور های درحال توسعه توجه به حفظ سلامت روان در کودکان امری ناشناخه در نظر گرفته می شود.
جالب است بدانید این موضوع تنها برای کشورهای خاورمیانه نیست. در سال ۲۰۰۷ تحقیقی گسترده در آمریکا صورت گرفته که نشان می دهد از هر ۵ کودک ۱ کودک به اختلالات روانی دچار است و از این موضوع رنج می برد. این تحقیق این را به ما گوشزد می کند که مهم نیست در تهران باشید یا نیویورک، پولدار باشید یا فقیر در هر صورت سلامت روان فرزندتان می تواند در خطر باشد.
نشانه ها
حال که درک کردیم امیدهای زندگیمان علاوه بر کلاس های زبان، موسیقی و نقاشی نیازمند سرمایه گذاری در حفظ سلامتی روان خود هستند، بیاید باهم به نشانه های اختلال روانی در آن ها بپردازیم. چجوری بفهمیم که کودکمان دچار چالش های ذکر شده است؟
بهترین جایی که می شود این اختلالات را برسی کرد مدرسه است. ارتباط فرزندمان با بچه های دیگر و بررسی این روابط نقطه شروع خوبی است که از سلامت روان کودکان خود اطمینان حاصل کنیم.
اما یک نکته حساس در اینجا وجود دارد و آن این است که خیلی از این اختلالات به صورت پنهان در او می تواند وجود داشته باشد. معمولا این نشانه قادرخواهدبود در اوایل دوران رشد مثلا در ۴ یا ۵ سالگی به وجود بی آید یا با گذشت زمان این اختلالات قوت بیشتری به خود بگیرند.
ولی به طور کلی تغییر در رفتار، پرخاشگری و عدم تمرکز که همه این ها می تواند در امور مدرسه نمود پیدا کند از زنگ خطر هایی است که باید به آن توجه کنیم. تحت نظر داشتن کودکان توسط یک روانشناس می تواند زندگی او را تغییر دهد و طبق گفته های محققان داشتن روابط موفق در بزرگسالی رابطه مستقیمی با دنیای کودکی مان دارد.
جالب است بدانید که اختلالت روانی رابطه مستقیم با جسم مان نیز دارد و این موضوع تنها به کودکان خلاصه نمی شود. درد های معده، تیک های عصبی و لرزش های دست نشانه های جدی برای این مشکلات هستند. به گونه ایی که یک چالش روانی در دروان کودکی پیامدهای جسمی در بزرگسالی برای وی به همراه خواهد داشت.
درمان
تصور کنید که فرزندتتان بسیار خجالتی است. برای او بسیار سخت که با همکلاسی ها و معلمان خود ارتباط بگیرد. خب واکنش شما چیست؟ آیا شما هم مانند بسیاری از والدین این جمله را میگویید:
بچه است دیگر بزرگ می شود و یاد می گیرد!
یا مانند یک پدر و مادر مسئول حفظ سلامت روان کودکان را با اهمیت می دانید و سعی در برطرف کردن چالش فرزندتان هستید؟
امیدوارم که از گروه دوم باشید! بله راهایی درمانی زیادی وجود داردکه به لطف پیشرفت تکنولوژی و عصر ارتباطات پیداکردن راه درمان مسائل روانشناختی بسیار راحت تر از ۵۰ سال پیش است. روان شناسان کودکان، معلمان و حتی خود شما می توانید به فرزندانتان کمک کنید. حتی درمان های دارویی در موارد خاص توانسته زندگی فردی را تغییر دهد. اما مهم ترین رکن درمان فرد متخصص است این به این معنا نیست که شما نقشی ندارید بلکه جلوتر باهم یاد میگریم ما پدر مادرها در اینجور موقعیت ها چطور می توانیم کمک کننده باشیم.
این واقعیت را باید درک کنیم سلامت روانی فرزندانمان می تواند افراد جامعه و اطرافیان را تحت تاثیر قرار دهد. اکثر افرادی که در زندگی موفق شدنند را بررسی می کنیم متوجه می شویم که دوران کودکی خالی از خشونت و مسائل روانشناختی داشته اند. و برعکس افرادی را که میبینم امنیت جامعه را به خطر انداخته و به عنوان بزهکار اجتماعی از آن ها یاد می شوند از اختلات روانی در دوران کودکی رنج می بردنند.
پدر و مادرها
به اون بخشی که مخصوص خودمان است رسیده ایم. این قسمت باهم یاد خواهیم گرفت که چه کاری در جهت حفظ سلامت روان کودکان انجام دهیم.
یک حس تعلق را در آن ها به وجود بی آوریم. این جمله دقیقا چه معنایی دارد؟ یعنی این که فضایی را در خانه به وجود بی آوریم تا فرزندمان در آن حس آرامش و امنیت داشته باشد. محیط خانه باید محلی باشد که وی هنگامی که در مدرسه به مشکلی برخورده برای رفع مشکل خود به خانه بی آید. نه این گونه که از ترس تنبیه و قضاوت، مسائل خود را پیش پدر و مادر خود نیاورد وجواب را بیرون از محیط خانواده جستجو کند. این حس تعلق رابطه مستقیمی با موفقیت و داشتن روابط موفق در آینده فرزندان دارد.
سعی کنیم ویژگی تاب آوری را در فرزندان مان تقویت کنیم. دنیا بیرون از خانه سختی ها و چالش های بزرگی را در خود جای داده است. این که کودکمان بتواند یک روحیه قویی از خود در برابر پستی ها و بلندی های زندگی نشان دهند یکی از مسائلی است که وجود ما به عنوان والدین می تواند حائز اهمیت باشد. اغلب به دلیل مراقبت های شدیدمان از فرزندان خود آن ها را ناشناخته با دنیای بیرون بزرگ می کنیم.
تقویت روحیه رقابتی یکی از کارهایی است که می توانیم در جهت حفظ سلامت روان در کودکان انجام دهیم. این که به وی این را بیاموزیم که چگونه بر چالش های تحصیلی خود فائق بی آید نقطه شروع خوبی می تواند برای ایجاد این ویژگی باشد. توانایی تشکیل روابط سالم با همسن های خودش می تواند در رسیدن به این ویژگی بسیار کمک کننده باشد.
از محیط سالم مدرسه اطمینان حاصل کنید. این که محیط مدرسه بستری برای رشد فرزندانمان به حساب می آید بر کسی پوشیده نیست . محیطی امن و در یک کلام خوب می تواند عامل موفقیت و سلامت روانی فرد را با خود به همراه داشته باشد. از طرفی دیگر بسیار دیده شده است، مشکلات روحی که خردسالان با آن دست و پنجه نرم می کنند از محیط های ناسالم مدارس شروع شده است.
آموزش مهارت حل مسئله و تصمیم گیری از مهارت های اجتماعی بسیار مهمی است که غفلت در آن می تواند زندگی آینده فرد را تحت شعاع قرار دهد. فعالیت های تیمی و اجتماعی از راه هایی است که می تواند کودکان را اجتماعی تر و از نظر روحی سالم تر پرورش دهد. در نظر گرفتن جوایز بعد از حل این گونه چالش ها می تواند بسیار کمک کننده باشد.
حس همدلی و کمک یکی از آن موارد مهمی است که نیاز به توجه دارد. کودکان باید این موضوع را درک بکنند که آن ها می توانند تغییر ایجاد بکنند. کمک کردن به دیگران و دوستانش می تواند این حس انسان دوستانه را در آن ها تقویت کند. آن ها باید بدانند که در قبال اطرافیان و جامعه خود مسئول هستند.
توجه به نیاز های جسمانی آن ها رابطه مستقیمی بر سلامت روان کودکان دارد. خواب کافی، غذای سالم و یک برنامه ورزشی سه رکن یک زندگی سالم در همه دوران زندگانی یک انسان است. علاوه بر تاثیر مستقیم بر سلامت جسمی فرزند خود، سلامت روحی وی نیز تضمین میگردد.
روی سخن با معلمان
مدرسه مکانی است که کودک زمان زیادی را در آنجا سپری خواهد کرد. این بستر می تواند یک عامل موفقیت باشد یا ابزاری باشد تا یک فرد ضد اجتماع را به جامعه هدیه دهد. نقش معلمان در این مسیر بسیار با اهمیت بوده که قرار است در این قسمت به آن بپردازیم. چه راهکارهایی وجود دارد که میتواند یک معلم برای حفظ سلامت روان کودکان به کار بگیرد؟
اولین قدم این است که از سلامت روان خود اطمینان حاصل به عمل آید. این مفهوم که کسی می تواند یک نفر دیگر را مورد حمایت قرار دهد و به آن کمک کند که خود از اختلالات روانی رنج نبرده، برای همه روشن است. از طرف دیگر موارد بسیاری مشاهده شده که معلمان با اختلال روانشناختی، خود عاملی بوده اند که این مشکل را برای دانش آموزان فراهم آورده اند.
اما در کلاس درس معلمان می توانند با ورود به مسئله سلامت روان بستر و محیط را برای دانش آموزان آماده کنند تا آن حس امنیت و تعلق به یک مکان در آن ها به وجود بی آید.
درگیر کردن دانش آموزان در فعالیت های گروهی یکی از راههایی است که میتواند مهارت های اجتماعی آن هارا تقویت کند و با بررسی ارتباط آن ها با یک دیگر شما می توانید نشانه های اختلال روانی را مشاهده کرده و به مشاورمدرسه و والدین دانش آموز گزارش دهید.
به حرف های آنها گوش کنید. اگر دانش آموزی با مشکلی پیش شما آمد، در مرحله اول از دادن نصیحت پرهیز کرده و سعی کنید به مشکلات او گوش کنید. این عمل یک حس امنیت را در دانش آموز القا خواهد کرد که می تواند در مراحل درمان وی بسیار کمک کننده باشد.
کلام آخر
سلامت روان مقوله بسیار مهم است که ابعاد مختلفی دارد. از آگاهی تا درمان هرساله تحقیقات وسیعی در این ضمینه انجام می شود. زندگی شخصی و اجتماعی ما با این بعد از وجودمان گره خورده و در این بین کودکان حساس ترین و آسیب پذیر ترین افرادی هستند که باید به جنبه های روانی آن ها توجه خاصی بشود. نقش والدین و معلمان در برقراری ثبات روانی آن ها بسیار حائز اهمیت بوده که در این مقاله ما باهم به بررسی آن پرداخته ایم.
ما به عنوان یک پدر یا مادر مسئول تمام ابعاد فرزندانمان هستیم. حفظ سلامت روان در کودکان یکی از حساس ترین مولفه های تربیتی به شمار می رود که در موفقیت و ایجاد روابط موفق در بزرگسالی بسیار حائز اهمیت بوده. هرساله افرادی زیادی از اختلالات روحی و روانی رنج می برند و در این میان در حدود ۱۳ درصد از کودکان شامل این حکایت تلخ هستند. در جوامعی مانند ایران که توجه به روحیات خردسالان از جایگاه اهمیت کمتری برخوردارد است، این عدد تا ۲۰ درصد گزارش شده.
امید است که این قلم وسیله ای باشد تا وضعیت روحی کودکان این سرزمین مورد توجه بیشتر قرار گیرد.
منابع:
- https://www.mentalhealth.org.uk/publications/make-it-count-guide-for-teachers
- Supporting Children’s Mental Health: Tips for Parents and Educators (nasponline.org)
- https://www.cdc.gov/childrensmentalhealth/basics.html#:~:text=Being%20mentally%20healthy%20during%20childhood,school%2C%20and%20in%20their%20communities.
