مدارس بر پایه سلامت روان

محیط های آموزشی کانون و مدراس بر پایه سلامت روان توجه صاحب نظران هستند. از این رو که این محیط با گروههای سنی که به عنوان گروههای حساس شناخته می شوند سروکار دارند. علاوه بر اینکه سنین دبستان و راهنمایی و دبیرستان به عنوان سنینی شناخته می شوند که پایه ریزی شخصیت افراد در بزرگسالی در این سنین روی می دهد.

عناوین مقاله

مساله قابل توجه این است که این دسته از گروههای سنی بیشتر اوقات خود را در این مدارس و محیطها می گذرانند و روشن است که فضای این موقعیتها تاثیرات مهمی بر سلامت افراد در بزرگسالی دارد. بر این اساس صاحبنظران مسائل روانی در کنار توصیه به خانواده ها در جهت شناخت عوامل موثر در بهداشت روانی و تامین آن ، مراکز آموزشی و مدارس توجه خود قرار می دهند و ایجاد آشنایی و رعایت این عوامل را در مدارس اکیدا توصیه می کنند.

نقش مدرسه در سلامت روان دانش آموزان

دانش آموزان پایه های متعدد تحصیلی از طبقات گوناگون اجتماع با فرهنگ ها، اعتقادات و آداب و رسوم خاص خانواده های خود به این مکان آموزشی قدم می گذارند. بالطبع شیوه برخورد و رفتار آموزگار و مربی با توجه به روحیات و خلق و خوی آنان، باید متفاوت باشد.

مدارس همان گونه که در پرورش و شکوفایی استعداد دانش آموزان مهم ترین نقش را ایفا می کنند، در برقراری آرامش روانی، نشاط، سلامت روح و جسم آنان یا برعکس، افسردگی و گوشه گیری آنها نیز دخیل اند. معلمان باید مانند والدین کودک یا حتی مهربان تر از آنان باشند.

دانش آموزی که متعلق به خانواده ای از هم گسیخته است، به یک تکیه گاه و پشتوانه مطمئن نیاز دارد. این چنین کودکی ممکن است به علت احساس فقدان امنیت به آسانی به کسی اطمینان نکند و ناراحتی خود را بروز ندهد. به این ترتیب یا به کودکی افسرده و منزوی تبدیل می شود یا با پرخاشگری و آزار و اذیت اطرافیان بر احساس درونی خویش غلبه می کند.

ضرورت بهداشت روانی در مدارس

رسیدن به اهداف آموزشی که مدارس بر پایه سلامت روان به عنوان اهداف اساسی خود به آنها توجه دارند مستلزم تامین بهداشت روانی دانش آموزان است. تحقیقات متعدد نشان می دهد که سلامت روانی دانش آموزان با پیشرفت تحصیلی آنها رابطه دارد. و دانش آموزانی که به نحوی از مشکلات روانی یا از فقدان بهداشت روانی مناسب رنج می برند اغلب با افت تحصیلی مواجه هستند. بنابراین ضروری به نظر می رسد جهت تامین شرایط مناسب برای نیل به اهداف آموزشی ، تربیتی و تضمین سلامت افراد در جامعه در سنین مختلف اعمال شیوه های مناسب جهت تامین بهداشت روانی در مدارس مدنظر قرار گیرد.

محیط فیزیک مدرسه و بهداشت روانی

محیطی که در آن دانش آموزان به کسب علم و آموزش مشغولند همچون تمام محیطهای دیگر که بر رفتار فرد موثر است رفتار و سلامت روان آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. روشن است محیط فیزیکی مدرسه از جمله شرایط ساختمانی ، نور ، رنگ ، بهداشت محیط در سلامت روان دانش آموزان تاثیر گذار است. از اینرو ضروریست که در جهت ارتقاء بهداشت روانی دانش آموزان تامین شرایط فیزیکی مناسب مورد توجه قرار گیرد و از آنجایی که قسمت عمده ساعات روزانه دانش آموزان در محیط مدرسه می گذرد شرایط نامناسب فیزیکی مثل ناکافی بودن نور ، سیستم گرمایش و سرمایش نامناسب ، امنیت ساختمان و … بسیار حائز اهمیت است.

بهداشت روانی مسئولین مدرسه

در تامین بهداشت روانی دانش آموزان ، توجه به بهداشت روانی مسئولین و کارکنان مدارس نیز حائز اهمیت است. علاوه بر تاثیر الگویی مسئولین مدرسه بر رفتار دانش آموزان نوع ارتباطی که با دانش آموزان برقرار می کنند می توانند سودمند یا بر عکس مخل بهداشت روانی دانش آموزان باشد. از اینرو لازم به نظر می رسد تامین بهداشت روانی مسئولین مدرسه و گزینش افراد سالم مورد توجه قرار گیرد.

نقش مشاور در تامین بهداشت روانی در مدرسه

مشاور نقطه مرکزی در تامین بهداشت روانی مدرسه به شمار می رود. مشاور با شناسایی عوامل مخل بهداشت روانی و عوامل ارتقا دهنده بهداشت روانی سعی در ایجاد فضایی سالم در مدرسه می نماید. علاوه بر نقش الگودهی ، مشاوره می تواند الگویی برای معلمان دیگر باشد با شناسایی دانش آموزان مشکل دار و کمک به رفع مشکل آنها و شناخت سایر عوامل و با استفاده از امکانات موجود به ارتقای سطح بهداشت روانی مدرسه می پردازد. مشاور معمولا مورد توجه معلمین و دانش آموزان بوده و اغلب به عنوان ارائه دهنده راه حلهای مفید برای اهداف آموزشی و تربیتی از او یاری جسته می شود. بکارگیری مشاورین فعال گامهای اساسی در بهبود شرایط و فضای روانی مدارس بر پایه سلامت روان هستند.

توصیه های برای ارتقا بهداشت روانی مدارس

آگاه سازی مسئولین مدرسه و معلمین در اتخاذ شیوه های ارتباطی و تربیتی مناسب

رفع عوامل مخل بهداشت روانی معلمین

ارتباط مستمر با خانواده دانش آموزان

به روز رسانی اطلاعات و آگاهیهای مشاوران و ارتقای توانمندیها و مهارتهای آنها

بهبود شرایط فیزیکی مدارس

برگزاری جلسات آگاه سازی برای دانش آموزان و در جهت آموزش مهارتهای زندگی ، کنترل استرس و تامین بهداشت روانی

کودکانی که از نظر روانی سالم هستند در مدرسه و زندگی موفق ترند

سلامت روان برای موفقیت کودکان در مدرسه و زندگی بسیار مهم است. تحقیقات نشان می دهد که دانش آموزانی که از سلامت اجتماعی-عاطفی و روانی و رفتاری حمایت می کنند، از نظر تحصیلی بهتر می شوند. جو مدرسه، رفتار کلاس درس، مشارکت در یادگیری، و احساس ارتباط و رفاه دانش آموزان همگی بهبود می یابند

. سلامت روان صرفاً عدم وجود بیماری روانی نیست، بلکه شامل ارتقای سلامتی نیز می شود. سلامت اجتماعی، عاطفی و رفتاری؛ و توانایی کنار آمدن با چالش های زندگی. مشکلات سلامت روانی که برطرف نمی شوند با پیامدهای منفی پرهزینه ای مانند مشکلات تحصیلی و رفتاری، ترک تحصیل و بزهکاری مرتبط هستند. مشکلات سلامت روانی و رفتاری نه تنها بر تعامل کوتاه مدت دانش آموزان در کلاس درس تأثیر می گذارد،

نیاز روزافزون و برآورده نشده به خدمات بهداشت روانی و رفتاری برای کودکان و جوانان وجود دارد

بر اساس گزارش وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده، از هر پنج کودک و نوجوان یک نفر در طول سال های تحصیلی خود دچار مشکل سلامت روانی می شود. به عنوان مثال می توان به استرس، اضطراب، قلدری، مشکلات خانوادگی، افسردگی، ناتوانی یادگیری و سوء مصرف الکل و مواد اشاره کرد. مشکلات جدی سلامت روان، از جمله رفتارهای آسیب رسان به خود و خودکشی، به ویژه در میان جوانان در حال افزایش است. متأسفانه، بسیاری از کودکان و جوانان کمک مورد نیاز خود را دریافت نمی کنند، و نابرابری در دسترسی به مراقبت در میان جوامع کم درآمد و جوانان اقلیت وجود دارد. طبق گزارش سال ۲۰۱۹ اداره خدمات بهداشت روانی و سوء مصرف مواد، در میان ۳.۸ میلیون نوجوان ۱۲ تا ۱۷ ساله که در سال گذشته یک دوره افسردگی اساسی را گزارش کردند، تقریبا ۶۰ درصد هیچ درمانی دریافت نکردند. از نوجوانانی که کمک می گیرند.

مدارس مکانی ایده آل برای ارائه خدمات بهداشت روانی و رفتاری به کودکان و جوانان است

مدارس بر پایه سلامت روان زمینه ایده آلی را برای پیشگیری، مداخله، توسعه مثبت و ارتباط منظم بین مدرسه و خانواده فراهم می کنند. مدارس همچنین روابط مراقبتی و ارتباطات منظم و مداوم بین دانش آموزان و کارکنان را به صورت حضوری و مجازی ارائه می دهند.. تحقیقات نشان می دهد که دانش آموزان بیشتر به دنبال مشاوره در هنگام ارائه خدمات در مدارس هستند. در برخی موارد، مانند مناطق روستایی، مدارس تنها راه را ارائه می دهندخدمات بهداشت روان در جامعه خدمات جامع سلامت روان مدرسه که از نظر فرهنگی پاسخگو باشد می تواند به رفع نابرابری ها در دسترسی کمک کند و با تبدیل آن به بخشی از ساختار سیستم مدرسه به کاهش انگ مرتبط با دریافت خدمات بهداشت روان کمک کند.

خدمات جامع بهداشت روانی و رفتاری مدارس از مأموریت و هدف مدارس حمایت می کند: یادگیری

کلیه خدمات ارائه شده در مدارس باید متناسب با محیط آموزشی باشد. آنهایی که خطر بی اثر بودن یا حتی معکوس بودن را ندارند. همانطور که کودکان به سادگی بزرگسالان کوچک نیستند، مدارس نیز صرفاً کلینیک های خصوصی با تخته سفید نیستند. آموزش برای کار در فرهنگ مدرسه برای موثر بودن (و مقرون به صرفه بودن) ضروری است. روانشناسان مدرسه آموزش های تخصصی در زمینه رشد کودک، سلامت روان، یادگیری، تنوع، خدمات فرهنگی پاسخگو و سیستم های مدرسه و قانون دارند. تخصص منحصر به فرد آنها در نحوه تعامل این عناصر برای شکل دادن به رفتار، یادگیری و سازگاری کلی کودکان نهفته است.

خدمات جامع سلامت روان مدارس برای ایجاد و حفظ مدارس ایمن ضروری است

افزایش دسترسی به خدمات بهداشت روان در مدارس برای بهبود ایمنی جسمی و روانی دانش آموزان و مدارس بر پایه سلامت روان و همچنین عملکرد تحصیلی و مهارت های حل مسئله حیاتی است. حمایت های فرهنگی پاسخگوی بهداشت روانی مدرسه که شامل یادگیری اجتماعی-عاطفی، سلامت روان، سلامت رفتاری، تاب آوری، و ارتباطات مثبت بین دانش آموزان و بزرگسالان است، برای ایجاد فرهنگ مدرسه ای ضروری است که در آن دانش آموزان احساس امنیت و قدرت برای گزارش نگرانی های ایمنی داشته باشند، که ثابت شده است. یکی از موثرترین راهبردهای ایمنی مدرسه باشد. علاوه بر این، پس از یک بحران، متخصصان بهداشت روانی شاغل در مدرسه حمایت هایی را ارائه می کنند که بازگشت به حالت عادی را تسهیل می کند، پایدار است و می تواند به شناسایی و کار با دانش آموزان با نیازهای شدیدتر یا مداوم کمک کند.

ارائه تداوم خدمات بهداشت روانی و رفتاری مدارس برای رسیدگی موثر به وسعت نیازهای دانش آموزان بسیار مهم است

خدمات جامع سلامت روان زمانی مؤثرتر است که از طریق یک سیستم چند لایه پشتیبانی (MTSS) ارائه شود. MTSS مستمر نیازها را در بر می گیرد و مدارس را قادر می سازد تا سلامت روانی را برای همه دانش آموزان ارتقاء دهند، مشکلات را قبل از تشدید یا مزمن شدن شناسایی و رسیدگی کنند و در صورت نیاز خدمات فشرده و مبتنی بر داده را برای دانش آموزان تک تک ارائه دهند. دسترسی به کارکنان کافی از متخصصان بهداشت روانی شاغل در مدرسه، مانند روانشناسان مدرسه، برای کیفیت و اثربخشی این خدمات ضروری است.

روانشناسان مدرسه زنجیره ای از خدمات را ارائه می دهند که سلامت روان، رفتار و یادگیری، مدرسه و خانه، و مدرسه و خدمات اجتماعی را به هم مرتبط می کند

پاسخگویی کامل به نیازهای دانش آموز نیازمند همکاری و هماهنگی است. به طور معمول، ارائه دهندگان جامعه خدمات تکمیلی یا فشرده را ارائه می دهند که فراتر از ظرفیت مدرسه است. رویکرد MTSS همکاری را تسهیل می کند و در عین حال اطمینان می دهد که خدمات ارائه شده در مدرسه با زمینه یادگیری مناسب است و خدماتی که بعد از ساعات مدرسه ارائه می شوند به طور مناسب با محیط مدرسه مرتبط و پشتیبانی می شوند.

مشارکت ها زمانی مؤثرتر هستند که توسط متخصصان بهداشت روانی شاغل در مدرسه هماهنگ شوند، با یادداشت های تفاهم روشن تعریف شوند، و قدردانی از سهم منحصر به فرد هر گروه در ایجاد ارائه خدمات یکپارچه تر و جامع تر را تقویت کنند. این نه تنها شکاف ها، افزونگی و تعارض را کاهش می دهد.

نتیجه‌گیری

از نقطه نظر سودمندی به منظور افزایش کارآیی و بهره‌وری مدیران و به طور کلی کارکنان مدارس بر پایه سلامت روان و سازمان‌ها باید شرایطی فراهم آورد تا سلامت روانی آنان افزایش یابد و یکی از متغیرهای مرتبط با این موضوع نیز ایجاد شرایط و زمینه‌های لازم جهت افزایش کیفیت زندگی کاری مدیران و کارکنان است، زیرا آنان تقریبا یک‌سوم از عمر خود را در سازمان‌ها سپری می‌کنند.هم‌چنین اگر محیط و شرایط کاری در مدیریت مدرسه دارای انعطاف‌های لازم باشد، سلامت روانی مدیران بهبود می‌یابد. از سوی دیگر هر اندازه نظام مشارکت در مدرسه نهادینه شده و مورد تاکید عملی قرار گیرد، به گونه‌ای که تمامی کارکنان بتوانند مشارکت فعال در تصمیم‌گیری‌های مدرسه داشته باشند، مسئولیت‌پذیری مشترک پدید می‌آید که می‌تواند تنش‌های شغلی ناشی از پاسخگویی فردی مدیران را کاهش دهد و به طبع سلامت روانی آنان را افزایش دهد. توجه به نکات ذکر شده در رابطه با مدیران زن مدارس که از سطح آسیب‌پذیری بیشتری برخوردار هستند از اهمیت بیشتری در مقایسه با مدیران مرد برخوردار است. در این پژوهش برخی محدودیت‌های خارج از کنترل محقق، نظیر بی‌انگیزگی و کمبود وقت برخی مدیران جهت تکمیل پرسش‌نامه‌های مورد نظر موجب شد که احتمالا آنان با دقت و توجه کافی به گویه‌های مورد نظر پاسخ ندهند و این امر تا حدودی ممکن است بر نتایج تحقیق، تاثیر گذاشته باشد.

کلمات کلیدی : رفتار ، برابری ، سلامت روان ، اجتماعی-عاطفی

منابع :

Written by Emily Doolittle , NCER Team Lead for Social Behavioral Research at IES
National Association of School Psychologists. (2021). Comprehensive School-Based Mental and Behavioral Health Services and School Psychologists .
National Association of School Psychologists, 4340 East West Highway, Suite 402, Bethesda, MD 20814, 301-657-0270, www.nasponline.org