افزایش انگیزه درونی (قانون جذب)
اگر حس می کنیم برای انجام دادن امور روزانه ی خود انگیزه نداریم، اگر نمی توانیم با وجود ارائه ی پاداش های مختلف، کارکنان مان را به انجام امور شرکت ترغیب نماییم و مسئولیت پذیری کارمندان را افزایش بدهیم، با خواندن این مطلب می توانیم ریشه ی مشکل را پیدا کرده و با روش هایی برای افزایش انگیزه درونی آنها آشنا شویم.
یکی از انواع انگیزه، انگیزه درونی است. انگیزه درونی از درون خودمان شکل می گیرد و ما را راضی میکند که دست به یک رفتار خاص بزنیم. این مفهوم در مقابلِ انگیزه بیرونی قرار دارد که در آن منبع انگیزه، دریافت پاداش یا دوری از مجازات است.
مفهوم انگیزه درونی
در روان شناسی، انگیزش درونی به خاطر تفاوت پاداش بیرونی و داخلی، معنا پیدا میکند. در کتاب “مقدمه ای بر روان شناسی : دروازه ای به ذهن و رفتار، همراه با نقشه ذهنی” نویسنده انگیزه درونی را این گونه تعریف میکند: “انگیزه درونی زمانی رخ میدهد که عمل ما هیچ ربطی به پاداش های بیرونی ندارد. ما فقط از انجام دادن یک کار مشخص لذت می بریم، چرا که آن را فرصتی برای جست و جو، یادگیری و محقق کردن توانایی هایمان می بینیم.”
خواندنِ همین مطلب را در نظر بگیرید. اگر دلیل ما برای مطالعه ی این مطلب، افزایش اطلاعات مان درباره ی انگیزش است، بنابراین براساس انگیزه درونی عمل کرده ایم، اما اگر هدف ما از خواندن این مطلب انجام یک تکلیف دانشگاهی است تا از گرفتن نمره ی بد دوری کنیم.
آخرین باری که کاری را فقط برای لذتش انجام داده ایم، کِی بود؟
فعالیت هایی وجود دارند که آنها را تنها به خاطر لذت بخش بودن شان انجام می دهیم، مثلاً رسیدگی به گیاهان، کشیدن نقاشی، بازی کردن، نوشتن یک داستان یا خواندن کتاب. این فعالیت ها ممکن است نتایجی هم به همراه داشته باشند، اما ما آنها را انجام می دهیم به این دلیل که باعث می شوند احساس خوشحالی کنیم.
انگیزه درونی به منظور رضایت درونی
وجود انگیزش درونی باعث خواهد شد تا کارها را به‌خاطر لذت بخش بودن شان انجام بدهیم نه به خاطر پول یا تحسین دیگران.
البته با این همه، چنین رفتارهایی نیز پاداش هایی به همراه دارند، ایجاد احساسات مثبت یکی از همان پاداش هاست.
فعالیت هایی مانند کارهای داوطلبانه ای که برای دیگران انجام می دهیم، به زندگی ما معنی می دهند و چنین احساساتی را ایجاد می کنند. وقتی نتیجه ی این فعالیت ها را می بینیم، احساسات مثبت توأم با حس شایستگی سراغ مان می آید، به‌خصوص اگر بتوانیم با مفاهیم جدیدی آشنا بشویم و در انجام یک کار، مهارت پیدا کنیم.
پاداش و انگیزه درونی
نتایج پژوهش ها نشان میدهد اگر انگیزه درونی با پاداش های بیرونی تقویت شود، تأثیرش را از دست خواهد داد و کم رنگ تر خواهد شد. از این پدیده با نام “اثر بیش توجهی” نام می برند.
ریچارد گریگز، نویسنده ی کتاب “روان شناسی: مقدمه ای مختصر”، نوشته است: “انگیزه درونی یک فرد به اندازه ی کافی قدرت دارد تا او را به ادامه ی رفتار وا دارد. اما اضافه کردن نیروی انگیزه بیرونی سبب خواهد شد تا انگیزه ی فرد برای انجام کار زیر سؤال برود.”
باور بر این است افراد زمانی که انگیزه درونی دارند، خلاقیت بیشتری به خرج می دهند.
به عنوان مثال در محیط کاری، استفاده از پاداش و مزایا، یکی از راهکارهای ایجاد انگیزه در کارمندان است (افزایش انگیزه بیرونی)، اما اگر از انگیزه درونی استفاده کنیم، می توانیم بهره وری کارکنان را افزایش بدهیم و به سطح بالاتری از کیفیت دست پیدا کنیم. اگر کاری را انجام بدهیم که از نظر ما جذاب و چالش برانگیز است، با احتمال بیشتری ایده ها و راه حل های خلاقانه را کشف می کنیم.
انگیزه درونی برای یادگیری
انگیزه درونی نقش مهمی در آموزش و یادگیری ایفا میکند. معلم ها و صاحب نظران حوزه ی آموزش در تلاش هستند تا محیطی آموزشی برمبنای انگیزه درونی و ذاتی ایجاد کنند. متأسفانه، اغلب نظریه پردازان این حوزه پیشنهاد می کنند از آنجایی که دانش آموزان یادگیری را خسته کننده می دانند، بهتر است آموزش برمبنای انگیزه های بیرونی انجام شود.
توماس مالون و مارک لیپر در کتاب “یادگیری را مفرح کنیم: طبقه بندی انواع انگیزه های درونی برای یادگیری”، معتقدند استفاده از انگیزه بیرونی کار درستی نیست. آنها می گویند: “اگر افراد به خاطر ذاتِ خودِ فعالیت، آن را انجام بدهند نه به این خاطر که به دنبال پاداش باشند یا از عواقب انجام ندادنش فرار کنند، آن فعالیت مفرح، فریبنده و لذت بخش است و خودش یک انگیزه درونی تلقی میشود.”
این دو نویسنده چندین روش برای ایجاد انگیزه درونی در محیط های آموزشی پیشنهاد می کنند که در ادامه با آنها آشنا می شویم.
یکی از عوامل انگیزه درونی حس رقابت است
چالش: وقتی یک هدف شخصی را دنبال می کنیم که امکان دستیابی به آن وجود دارد اما لزوماً قطعی نیست، انگیزه ی بیشتری پیدا می کنیم. زمانی که دیگران ما را قضاوت می کنند، ممکن است این اهداف با عزت نفس ما ارتباط پیدا کنند.
کنجکاوی حسی: زمانی که چیزی در محیط بیرونی توجه ما را به خود جلب میکند، شاهد افزایش انگیزه درونی هستیم.
کنجکاوی شناختی: زمانی که بخشی از فعالیت سبب تحریک حس کنجکاوی بشود نیز شاهد افزایش انگیزه درونی خواهیم بود.
کنترل: همه دوست دارند بتوانند خود، محیط اطراف و اهداف آینده شان را کنترل کنند.
همکاری و رقابت: زمانی که فرصت کمک به دیگران را پیدا می کنیم یا اینکه می دانیم عملکرد ما در میدان رقابت با دیگران قرار می گیرد، شاهد افزایش انگیزه درونی خواهیم بود.
شناخته شدن: وقتی دستاوردهایمان توسط دیگران تحسین می شوند، انگیزه درونی ما افزایش پیدا میکند.
تفاوت نگاه ها به موضوع پاداش
متخصصان معتقدند که ارائه ی پاداش‌ِ غیرضروری، ممکن است سبب کاهش انگیزه درونی شود. تصور غالب این است که پاداش دادن سبب افزایش انگیزه ی فرد میشود اما عملکرد و علاقه، همیشه در یک جهت حرکت نمی کنند. به عنوان مثال وقتی کودک در حال بازی کردن است، اگر برای ادامه دادن بازی به او پاداش بدهیم، انگیزه ی او برای بازی کردن را کاهش می دهیم.
البته عوامل دیگری همچون اهمیت و بزرگی رفتار یا رویداد و نیز نوع نگاه اشخاص درمورد اهمیت رویدادهای مختلف، در نحوه‌ی عملکرد پاداش بر انگیزه درونی تأثیر دارند. مثلا رقابت ورزشکار و به‌دست آوردن جایزه در مسابقات ورزشی، از دید عده‌ای به‌عنوان تأیید شایستگی و لیاقت ورزشکار قلمداد میشود اما از نظر بعضی دیگر وسیله ای برای تطمیع یا اجبار به نظر میرسد.
نتیجه گیری
انگیزه درونی، مفهوم بسیار جذابی است. فعالیت های زیادی وجود دارند که به خاطر انگیزه درونی شکل می گیرند و وجود این نوع فعالیت ها برای داشتن یک زندگی متعادل ضروری است. به عنوان مثال اگر همیشه در حال کار کردن باشیم، لذت های ساده ی زندگی را از دست می دهیم. شناخت انگیزه های درونی و بیرونی خودمان و ایجاد تعادل در زندگی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
