تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی

شاید غیرممکن و عجیب به نظر برسد، اما تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی ثابت شده است. در واقع تمرین شکرگزاری پا را از سلامت روان شما فراتر می گذارد و بر سلامت جسمانی شما نیز موثر است.طبق برخی نظریه ها، حتی می تواند سیستم ایمنی شما را تقویت کند. این حقیقت که شکرگزاری می تواند تاثیرات مثبت و مفیدی بر زندگی شما بگذارد توسط اکثر افراد و مردم مورد قبول واقع شده است، اما این موضوع که شکرگزاری چه تاثیرات مثبت و مفیدی بر سلامت جسمانی افراد می گذارد شگفت  انگیز است.

 تحقیقات گسترده ای در این زمینه صورت گرفته که نتیجه این تحقیقات بسیار امیدوارکننده و مثبت است. طبق یافته ها و دانسته های قبلی ما، شکرگزاری تاثیر مثبتی بر سبک زندگی افراد می گذارد. در واقع افراد شکرگزار، خوابی بهتر، قلبی سالم و درد کمتری در جاهای مختلف بدن خود تجربه می کنند.

با به کارگیری روتین شکرگزاری در زندگی خود، آرامش را به خود هدیه می دهید و دید بازتری نسبت به مسائل و روزمرگی خود خواهید داشت. این روتین تاثیر زیادی بر افزایش قدرت تصمیم گیری در مسائل روزمره شما می گذارد. همچنین احتمال ابتلا به بیماری های روانی معمول و شایع را کاهش می دهد.

در پیش گرفتن این سبک از زندگی، یعنی سبک زندگی همراه با آرامش و تفکرات شکرگزاری، چه کمکی به  بهبود سلامت جسمانی ما می کند؟ چگونه یک طرز فکر می تواند چنین تاثیر گسترده و شگفت انگیزی بر زندگی افراد داشته باشد؟ آیا این حقایق بر اساس یافته ی محققان بوده یا صرفا مانورهای تبلیغاتی است؟

برای پاسخ این سوالات و روشن شدن این حقیقت در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

شکرگزاری چیست؟

پیش از آنکه بخواهیم به بررسی تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی بپردازیم، باید بدانیم که این عبارت به چه معناست. در حقیقت شکرگزاری یکی از راه های داشتن طرز فکری سالم، باز و مثبت اندیشی است. افرادی که همواره این تمرینات را انجام می دهند، همیشه نیمه پر لیوان را در نظر می گیرند، به تمام ابعاد زندگی خود کنترل دارند و همواره کانون توجه آنها بر نکات مثبت زندگی خودشان است.

زیباترین روش ابراز عشق و محبت نسبت به داشته ها و نعمات زندگی، شکرگزاری است. با شکرگزاری از انتقال انرژی منفی و از دست دادن امید نسبت به توانایی ها و آینده مان جلوگیری می کنیم. این کار موجب ایجاد حس شادی و لذت بردن از زندگی در افراد می شود.

در تمرینات شکرگزاری افراد سعی می کنند که با نگاهی منطقی و واقع بینانه، نکات مثبت زندگی خود را پیدا کنند و به آنها توجه ویژه داشته باشند. این توجه موجب ایجاد احساس بهتری در افراد نسبت به خودشان و استعدادشان می شود.

تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی چگونه است؟

شکرگزاری یک رفتار ذهنی و روانی است. انتظار می رود که این رفتار تاثیری بر وضعیت جسمی افراد نداشته باشد. برای پاسخ صحیح به این سوال نمی توان بی دلیل عمل کرد. بهتر است طبق مشاهدات و تحقیقات در این زمینه، پاسخ صحیحی برای این پرسش پیدا کرد.

نظریه ای در این زمینه مطرح شد که مدعی بود سپاسگزاری می تواند تاثیر مثبتی بر بهبود عملکرد سیستم ایمنی داشته باشد. مطرح کردن این نظریه دانشمندان را وا داشت تا به دنبال رد یا پذیرش آن بر اساس شواهد باشند. بر اساس این نظریه تحقیقی صورت گرفت که در ادامه آن را بررسی می کنیم.

مروری بر روند تحقیق اول

در روز اول این تحقیق، ۶۱ زن سالم از لحاظ جسمی، در بازه سنی ۳۵ تا ۵۰ سال اعلام داوطلبی برای شرکت در این تحقیق کردند. آنها قبول کردند که این تحقیق به مدت ۶ هفته به طول می انجامد. در طول این تحقیق باید یا درمورد فعالیت های شکرگزاری یا فعالیت های خنثی و عادی می نوشتند. نوشتن این فعالیت های خنثی در گروهی که گروه مقایسه بودند نوشته می شد.

در گروه شکرگزاری، از افراد خواسته می شد که درمورد فردی که در زندگیشان بسیار باارزش و تاثیرگذار است، هر چه سریع تر بنویسند. برای مثال در مورد فردی بنویسند که در زندگیشان تاثیر قابل توجه، مفید و مثبتی داشته اما هیچگاه موفق نشدند به آن صورت که شایسته است و آنقدر که باید، از ایشان تشکر کنند. یا در مورد فردی بنویسند که در حقشان لطف بسیار بزرگ و مثبتی انجام داده است، اما به میزان کافی از ایشان تشکر نکرده اند.

در گروه دیگر، یعنی گروه مقایسه، از افراد خواسته می شد که درمورد موضوعات خنثی و روزمره که انرژی مثبت یا منفی برایشان به همراه ندارد، بنویسند. برای مثال از افراد خواسته می شد که درمورد طولانی ترین مسافتی که پیاده یا درحال دویدن طی کرده اند، بنویسند.

پس از ۶ هفته افراد مورد بررسی محققین قرار گرفتند. بررسی این افراد از اهمیت بالایی برای نتیجه گیری برخوردار است. چرا که نتیجه این تحقیق می تواند نظریه های مطرح شده در این زمینه را تایید یا رد کند.

بررسی نتیجه تحقیق اول

در قدم اول برای بررسی تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی پرسشنامه یا مصاحبه حضوری استفاده می شد. در این پرسشنامه از این جهت که چقدر تمایل دارند تا از افراد دیگر حمایت یا اینکه حمایت و توجه دریافت کنند، افراد مورد بررسی قرار می گرفتند. همچنین میزان تمایل این افراد درمورد این موضوع، که نوعی بررسی روانشناختی است مورد بررسی قرار گرفت.

در قدم دوم نمونه خون این افراد نیز توسط متخصصان این حیطه، بررسی شد. مواردی که در این نمونه خون مهم و قابل توجه برای متخصصان بود، مواردی از جمله وجود سیتوکین های التهابی (اینتروکنین ۶ و فاکتور نکروز تومور) و سایتوکنین های التهابی مرتبط با بیماری های مزمن پیری مانند دیابت، تصلب شرایین و حتی سرطان مورد بررسی متخصصان قرار گرفت.

پس از تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده، محققان دریافتند زنانی که در گروه شکرگزاری قرار گرفته بودند، مراقبت های حمایتی بیشتری را انجام می دهند. این موضوع با این نظریه مطاقبت دارد که قدردانی و شکرگزاری می تواند مردم را به هزینه کردن زمانی یا مالی و کمک یا حمایت از دیگران ترقیب کند.

این دسته از افراد هیج افت قابل توجهی در سطح سایتوکین پیدا نکردند. این امر به آن معناست که هیچ عملکرد ایمنی در بدن این افراد مورد مطالعه، در این گروه از داوطلبان بهبود نیافته است. مدیر آزمایشگاه علوم اعصاب اجتماعی و صاحب نظر در UCLA و نویسنده ی این تحقیق، نائومی آیزنبرگ، از این نتیجه بدست آمده شگفت زده شد.

جمع بندی نتیجه تحقیق اول

نائومی آیزنبرگ، پس از بررسی نتایج این تحقیق خاطر نشان کرد که «شما همه اخبار و مقالات مربوط به روتین شکرگزاری را می‎ خوانید و تصور می کنید که پس از به کارگیری این روتین اثرات مثبت، مفید و شگفت انگیزی بر سلامتی خود مشاهده خواهید کرد. مشاهده و کشف این دسته از تاثیرات بر سلامتی افراد، بسیار دشوارتر از آن بود که تصور می کردیم. این تاثیرات بسیار ظریف هستند.»

او و همکارانش برای اینکه دقیقا کشف کنند که چه اتفاقاتی در طول این تحقیق رخ داده است، رفتارهای حمایتی زنان داوطلب را برای انجام حمایت و کمک به دیگران بررسی کردند. در اینجا محققان یک تاثیر را مشاهده کردند:

زنانی که در فعالیت های حمایتی بیشتری برای کمک به افراد دیگر شرکت کردند، سطوح پایین تری از اینترلوکین داشتند. این موضوع به آن معناست که شکرگزاری به خودی خود تاثیر مثبتی برای افزایش قدرت سیستم ایمنی ندارد، بلکه این تاثیر ناشی از انجام رفتارهای حمایتی است.

شکرگزاری با افزایش تمایل افراد برای انجام رفتار های حمایتی، بر سیستم ایمنی آنها تاثیر مثبت و مفید می گذارد. در واقع شکرگزاری بر کاهش التهاب موثر است، اما این تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی به صورت مستقیم نیست. در واقع شکرگزاری اگر منجر به رفتارهای حمایتگری شود، این رفتارها بر کاهش التهاب تاثیر می گذارد.

در واقع زمانی که افراد احساس سپاسگزاری می کنند، یکی از اولین اقداماتی که افراد انجام می دهند این است که حس خوب یا نیازهای افراد را به آنها ببخشند. شاید سپاسگزاری به طور مستقیم به بهبود عملکرد سیستم ایمنی افراد منجر نشود، اما بر افزایش رفتارهای حمایتگری تاثیر مثبت می گذارد و این امر جالب و قابل توجه است.

آیا تاثیر شکرگزاری بر عملکرد مغز ما مثبت و مفید است؟

تحقیقات انجام شده هنوز سوالی را در ذهن دانشمندان ایجاد می کند، آیا شکرگزاری می تواند بر عملکرد مغز افراد تاثیر مثبت و مفید بگذارد؟ آیا شکرگزاری می تواند به نحوی بر مغز افراد تاثیر بگذارد که سلامت آنها را بهبود ببخشد؟ پاسخی برای این سوالات نبود. برای آگاهی از این موضوع و پیداکردن پاسخ صحیح، آیزنبرگ و همکارانش مطالعه دیگری را طراحی کردند.

در تحقیق دوم تلاش است که رابطه احتمالی موجود بین تمرینات شکرگزاری و بهبود سلامت و کارکرد مغز را کشف شود. بررسی می شود که چگونه سپاسگزاری بر مراکزی از مغز تاثیر می گذارد که با حمایت و پاسخ به ناراحتی مرتبط است، که هر دو این مراکز با بهبود سلامت مرتبط است.

 مروری بر روند تحقیق دوم

محققان، در این تحقیق نیز از همان شرکت کنندگان تحقیق قبلی استفاده می کنند. در طی این پژوهش از اسکن MRI برای نظارت و کنترل بر فعالیت مغز داوطلبان استفاده می شود. در این تحقیق دو گروه مورد بررسی قرار می گیرند، یک گروه در معرض محرک های شکرگزاری قرار می گیرند. گروه دیگر نیز در معرض اطلاعات خنثی قرار می گیرند.

به گروهی از زنان شرکت کننده اسامی افرادی که از آنها سپاسگزار بودند، نشان داده شد. از داوطلبان خواسته شد که درمورد این افراد، احساس قدردانی و تاثیری که این افراد بر زندگیشان گذاشته فکر کنند. گاهی از شرکت کنندگان می خواستند که تصویر آن افراد را توصیف یا تصور کنند.

برای بررسی های دقیق تر عملکرد مغزی افراد، در این بین، گاهی تصاویری از چهره ای تهدید آمیز روی صفحه نمایش روبروی داوطلبان نمایش داده می شد که آنها را به وحشت انداخته و واکنش یا پاسخ تهدید را به افراد القا کند.

علاوه بر این گروه، یک گروه کنترل نیز در این تحقیق حضور داشتند. مانند تحقیق قبلی، در این تحقیق نیز گروه کنترل در برابر تصاویر، اطلاعات و افرادی که حس خنثی به فرد القا می کردند، قرار گرفتند. حضور این گروه در تحقیق نقش بسزایی در بررسی نتایج محرک های سپاسگزاری اعمال شده بر افراد دارد.

بررسی نتیجه تحقیق دوم

برای بررسی نتیجه تحقیق دوم، داده های ثبت شده درمورد عملکرد مغز افراد در هنگام مواجهه با شرایط مختلف، معیار اصلی بررسی است. افراد در دو گروه و با دو مدل محرک مواجه بوده اند. داده های افراد نیز بایستی با توجه به محرک مورد استفاده آنها تحلیل شود. در تحلیل داده های تحقیق دوم نیازی به بررسی روانشناسی افراد نیست و تنها داده های دریافتی از MRI  مغز افراد معیار مقایسه و نتیجه گیری است.

پس از بررسی و تحلیل این داده ها، نتایج عجیبی بدست آمد. نتایج به دست آمده موجب شگفتی محققین شد. این نتایج شاید به نظر، نظریه تاثیر شکرگزاری بر عملکرد مغز را رد کند، اما اینطور نیست. این تاثیر تنها به صورت مستقیم رد می شود.

جمع بندی نتیجه تحقیق دوم

شرکت کنندگانی که از سپاسگزاری برخوردار بودند، فعالیت های عصبی بیشتری نسبت به گروه کنترل در مراکز مراقبت از مغز نداشتند. اما کسانی که میزان حمایت بالایی را گزارش کردند، پس از تمرکز بر قدردانی، نسبت به تصاویر تهدید آمیز پاسخ سالم تری از خود نشان داده اند.

به عبارت دیگر، در افراد حمایتگر احساس قدردانی و شکرگزاری تاثیر مثبتی در تسکین احساس تهدید و ترس آنها، که ناشی از تصاویر تهدید آمیز بوده، دارد. به نظر می رسد احساس قدردانی می تواند درمان مناسبی برای بهبود سلامتی باشد.

بر اساس آنچه از شواهد پیداست چیزی در وجود افرادی که در طول زندگی خود زمان بیشتری را برای حمایتگری اختصاص می دهند، وجود دارد که باعث می شود در صورت قرار گرفتن در معرض قدردانی، حساسیت کمتری نسبت به تهدید داشته باشند.این حس به آنها کمک می کند تا کنترل بیشتری بر تفکرات و عکس العمل های خود هنگام رویایی با شرایط تهدید آمیز داشته باشند.

برخی افراد در گزارشات طول این تحقیق ادعا کردند که در تجربه احساس شکرگزاری مشکل دارند. این موضوع می تواند مانعی برای کمک به بهبود وضع سلامتی فرد باشد. البته این تاثیرات برای افرادی که تجربه هایی مانند افسردگی و اضطراب داشته اند، رخ نمی دهد. به نظر می رسد که در مورد این افراد حتی تمرینات شکرگزاری می تواند نتیجه معکوس نیز داشته باشد.

نظر محقق اصلی این تحقیق درمورد نتایج

آیزنبرگ می گوید، یافته ها و نتایج این تحقیق تاییدی بر نتایج تحقیق قبلی است. این نتایج نشان می دهد که داوطلب شدن برای کمک به دیگران یا بخشیدن به مردم وضعیت سلامت افراد را بهبود می بخشد. همچنین، برخلاف دیدگاه برخی از افراد است که احساس سپاسگزاری به خودی خود کلید بهبود وضعیت سلامت افراد است.

همچنین افزود، یافته های این مطالعات سوال جالبی را درمورد اینکه چه چیزی به بهبود سلامت کمک می کند، مطرح می کند. آیا خود احساس شکرگزاری است که تاثیر می گذارد یا در واقع رفتارهایی است که به دیگران کمک می کند؟ پاسخ دقیقی برای این سوال یافت نشده، اما بررسی یافته ها این احتمال را می دهد که بیشتر به رفتار وابسته باشد نه به احساسات فرد.

اگرچه آیزنبرگ معتقد است برای اطمینان بیشتر باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود، اما تحقیقات او نیز خالی از لطف نبود. کارهای او نشان می دهد که تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی ممکن است از آنچه تحقیقات پیشین در این زمینه نشان می دهد، بسیار ظریف تر باشد.

آیا تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی بدن رد شده است؟

نمی توان به طور قطعی تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی و بهبود عملکرد آن رد کرد، چرا که این تاثیر بصورت مستقیم نیست. شکرگزاری طی تاثیراتی که بر سبک زندگی افراد می گذارد رفتارهایی را سبب می‎ شود که طی آن سیستم ایمنی افراد بهبود می یابد.

این که شکرگزاری می تواند به صورت غیرمستقیم تاثیر مثبتی بر تقویت سیستم ایمنی بگذارد، خود دلیل محکمی بر عدم رد این نظریه است. عوامل مختلف و نامحسوسی می توانند در این تحقیق دخیل باشند که محققین کنترلی روی آن نداشته و چیزی درمورد آنها نمی دانند. این عوامل می توانند مانع بروز تاثیرات مثبت شکرگزاری بر سیستم ایمنی باشند.

شکرگزاری در ابتدا تاثیر مهم و شگفت انگیزی بر سبک زندگی افراد می گذارد. این تاثیر بر همه افراد واضح و روشن است و نیازی به توضیح نیست. اما درمورد تاثیری که شکرگزاری می‎تواند بر سلامت جسمانی افراد، و بخصوص سیستم ایمنی آنها بگذارد، هنوز نمی توان نظر قطعی داد.

آیا این تحقیق برای رد این نظریه کافیست؟

تاثیرات ظریف و مشهود کشف شده طی این تحقیق راه را برای تحقیقات تکمیلی در این زمینه، در آینده فراهم می سازد. همان طور که مشاهده شد، نتایج به دست آمده از این تحقیق، وجود این ارتباط را به طور کامل رد نمی کند.

جامعه آماری و به عبارتی شرکت کنندگان در این تحقیق به اندازه کافی بزرگ نبود که به ما اجازه رد این نظریه را بدهد. نمی توان نتیجه بدست آمده از یک یا دو تحقیق با جامعه آماری ۶۰ نفری را به تمام انسان ها تعمیم داد. بهتر است تحقیقات تکمیلی در این زمینه انجام شود و در آن تحقیقات جامعه آماری وسیع تری مورد مطالعه قرار بگیرند.

علاوه بر این، نیاز است تا محرک ها و متغییرهای دیگری نیز مورد بررسی قرار گرفته شوند، شاید حتی درمورد محرک های دیگر این نظریه به صورت کامل رد یا تایید شود. با بررسی های گسترده و دقیق تر در تحقیقات بعدی است که می توان نظر قطعی درمورد این تاثیر، یعنی رد یا قبول آن داد.

جمع بندی نتیجه دو تحقیق انجام شده

البته این موضوع به آن معنا نیست که تاثیر شکرگزاری بر سیستم ایمنی رد شده است. به هرحال به نظر می رسد رفتار محبت آمیز و مفیدتری را تشویق می کند. اما ممکن است تنها نقش و تاثیر آن، به صورت غیرمستقیم باشد. هر عاملی برای تاثیر گذاری، ممکن است بصورت مستقیم یا طی سلسله مراتبی عمل کند. تاثیرات شکرگزاری بر سلامت جسمانی نیز از این قائده مستثنی نیست.

همان طور که مشاهده شد، شکرگزاری برای اعمال تاثیرات خود به صورت مستقیم عمل نکرد. شکرگزاری با تحریک حمایتگری در افراد و تقویت تمایل افراد به بخشش و حمایت از دیگران، سعی در ایجاد حس مثبت و پیاده کردن تاثیرات مثبت بر سلامت جسمانی افراد دارد. این عمل می تواند بر بهبود عملکرد سیستم ایمنی موثر باشد.

اگر ما در تلاشیم که از سلامت خود مراقبت کنیم، شاید بهترین راه حمایت، کمک و مراقبت از دیگران باشد. یکی از راه های رسیدن به حمایت و کمک به دیگران، تجربه شکرگزاری می تواند باشد؛ اما لزوما تنها راه رسیدن به آن نیست.