در وهله اول وقتی این کلمه را میشنویم چیزی که به ذهنتان می آید رقابت هایی که است که در زندگی تان برنده شدید. شاید عواملی را که برای شما نقش انگیزه رقابتی بازی می کنند ندانید و نشناسید، ولی با انجام دادن یک سری دستورالعمل ها که در ادامه به شما خواهیم گفت میتوانید حتی انگیزه از دست رفته خود را برگردانید.
انگیزه رقابتی
انگیزه در معنای کلی خاصیتی است که منبع آن به روان انسان برمی گردد و همچنین تأثیر در رفتار او خواهد گذاشت. اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم به نیرویی که انسان را وادار به کاری مشخص می کند انگیزه می گویند.
داشتن رقابت سالم در همه زمینه ها اعم از ورزشی، کاری، دانشجویی و…. امری مفید و لازم است. هر جامعه ای برای پیشرفت باید از این عامل بین جوانان کشورش برخوردار باشد.
همه ی ما حداقل یک بار در محیطی که برای رشد نیاز به رقابت و انگیزه دارد قرار گرفتیم. برای مثال در محل کار شما ممکن است اتفاق بیفتد. ممکن است شخصی را ببینید که در اکثر کارهایش بدون دغدغه و بدون از دست دادن روحیه اش مدام کار می کند و شاهد پیشرفت او باشید. در این موارد افرادی هستند که این انگیزه درونی یعنی انگیزه رقابتی را دارند و با دیدن این شرایط سعی می کنند خود را به شخص مورد نظر برسانند. اما دسته دیگری از افراد هستند که این انگیزه درونشان به طور خودکار بیدار نمی شود و حتماً نیاز به محرک ها و روش های دیگری است.
انگیزه در کل چیست؟
یک مثال ساده برای شما می زنم، حتماً تاکنون در شرایطی قرار گرفتید که همه ی عوامل و مواد مورد نیاز کاری را داشته باشید اما از انجام آن خودداری کنید میدانید علت آن چیست؟ تنها و تنها یک دلیل میتواند داشته باشد و آن عدم وجود انگیزه آن کار در شماست.
شما بدون انگیزه هیچ گونه حرکتی نخواهید داشت و درواقع انگیزه است که شما را به سمت موفقیت ها و موقعیت های زندگیتان سوق می دهد.
انگیزه را می توان مهمترین عامل اصلی برای رفتارهای زیر دانست:
- تکرار مدام رفتاری در مدت طولانی
- گرفتن تصمیم و حرکت به سمت آن
- تحمل سختی ها و موانعی که سر راه هدفتان قرار می گیرد
- علت تلاش برای چیزی
همه ی این رفتارها از وجود انگیزه ای در شما نشات می گیرد که افکار و اعمال شما را تحت کنترل خود قرار می دهد.
افرادی که دارای انگیزه رقابتی هستند چه شخصیتی دارند؟
شخص روان شناس و کارآفرین مشهور به نام فاکس که کتاب های مفیدی منتشر کرده، در کتاب هایش روحیه یا انگیزه رقابتی را مورد تحلیل قرار داده و نظریه هایی نیز در این مورد ارائه داده است. که ما برای آشنایی بیشتر شما با نظریه های فوق العاده این شخص آشنا کنیم.
فاکس برای کشف این انگیزه به سراغ ریشه های زیست شناختی انگیزه، روحیه درونی اعم از رقابتی و موفقیت و پیروزی و همچنین به سراغ جنگ درونی ما بین جاه طلبی و ترس از شکست می رود و آنها را بررسی می کند.
این شخص به طور کلی انسان ها را به دودسته A , B تقسیم کرده است. دسته A افرادی هستند با روحیه تهاجمی- اضطرابی- ستیزه جو- غالب و هدف گرا دسته بندی می شوند. و به قطع از همان دسته هایی بودند که بدنهایی قوی و روحیه ستیزه گر داشتند و سال ها پیش قبیله خود را رهبری می کردند و از بقیه دفاع می کردند.
و اما دسته گروه B کسانی هستند که اصولاً سهل گیرند و به مبارزه و خشونت علاقه ای ندارند. برای مثال افرادی که به کار کوچک و نه چندان رقابتی خود اکتفا می کنند و علاقه ای برای رسیدن به موفقیت ها و چالش ها ندارند. اما برای این افراد هم راهکاریی برای رسیدن به موفقیت های بیشتر وجود دارد. آن هم دیدن افرادی موفق است که روحیه رقابتی در وجودشان خودکار وجود دارد و فعال است. همچنین با مشاهده رفتار و کاری که انجام می دهند میتوانید بهتر و متفاوت از قبل عمل کنید.
انگیزه راهی برای رسیدن به موفقیت
مطالعات محققان روانشناسی نشان داده است که شایستگی در ساختار انگیزشی دخیل است. به طوری که افرادی که در خود شایستگی بالا برای انجام کارها میبینند، انگیزه ذاتی بالاتری برای شرکت در آن فعالیت ها از خود نشان می دهند. همینطور زمانی که مشغول انجام آن کارها هستند واکنش های احساسی خاص و مثبت تری نسبت به بقیه هم سن های خود تجربه می کنند.
سطح شایستگی هر فرد را از سن و توانایی او نیز می توان پیش بینی کرد و تاثیر آن را بر رفتار افراد دید. برای مثال در کودکان و نوجوانان که در زمینه های مختلف بدنی توانایی بیشتری دارند، خود را دارای شایستگی زیاد میدانند و برای فعالیت در کارهای چالش برانگیز تعلل نمی کنند.
همچنین با مطالعاتی که روی کودکان انجام شده متوجه شدند آن دسته افرادی که برنامه فعالیت بدنی خود را با موفقیت بگذرانند، درک توانایی جسمانی در آنها نیز افزایش بافته و به نوبه خود انگیزه آنها نیز برای مشارکت در این برنامه ها افزایش پیدا می کند.
چه عاملی ما را از رسیدن به موفقیت باز می دارد؟
میتوانیم به جرات بگوییم تنها عاملی که اراده را کاهش می دهد ترس است. اما چطور سد راه ما می شود؟ وجود ترس در ناخودآگاه ما باعث می شود تا افرادی زمان رقابت حس کم بودن و ناکافی بودن کنند و در نتیجه از رقابت جا می ماند و برای آنکه خودش را سرزنش نکند سعی می کند تا عاملی خارجی پیدا کند و تقصیر را به او محول کند. اما باید بدانید این سایه ممکن است بر سر همه چیز بیافتد، پس باید آگاه باشید و به آن غلبه کنید. این ترس حتی در زمان پیروزی و موفقیت نیز ممکن است ظاهر شود، پس به خود ایمان داشته باشید و اگر میدانید کار خود را درست انجام دادید به هیچ عنوان وحشت و ترس به خود راه ندید.
انگیزه رقابتی در همه موجودات وجود دارد؟
در جواب این سوال می توانم یک بله قاطع بدهم، البته که زندگی همه موجودات به رقابت در همه جنبه های زندگیشان وابسته است. همانطور که قبلاً هم اشاره کردیم رقابت عامل مهمی است که انگیزه زندگی و پیشرفت را برای ما به وجود می آورد. همه ما درون خود انگیزه ای برای برتر بودن و نشان دادن خودمان در رقابت های مختلف زندگیمان هستیم.
انگیزه رقابتی کی دردسر ساز می شود
انسان ها از رقابت برای رسیدن به رفاه و جایگاه اجتماعی یا سیاسی و…. استفاده می کنند. اینگونه رقابت ها هم میتواند مفید باشد و باعث پیشرفت شود هم در شرایطی مضر باشد.
رقابت در مواقعی ممکن است از کنترل خارج شود، در چنین شرایطی بعضی افراد دست به اقدامات غیرمتعارف میزنند و باعث زیان اطرافیان می شوند برای مثال زمانی که شما:
- حسادت می کنید
حسادت به طور ذاتی در همه انسان ها وجود دارد اما شدت آن و نحوه کنترل کردن آن در هر شخص متفاوت است. این عامل از خطرناک ترین خصیصه های انسانی است که اگر مهار نشود هم خود شخص هم دیگری را به نقطه بدی می کشاند.
- شایعه پراکنی می کنید
زمانی که حس رقابت بین افراد از حد لازم بیشتر شود و کنترل آن از دستشان خارج شود ممکن است دست به شایعه پراکنی نسبت به رقیبشان کنند که کاری ناشایست است.
- غیر منصفانه عمل می کنید
معمولاً اشخاصی هستند که به هیچ طریقی نمیتوانند خوشبختی و موفقیت دیگران را بپذیرند و مدام به این فکر هستند کاری کنند تا جلوی آنها را بگیرند یا تخریبشان کنند.
سعی کنید همیشه رقابتی سالم را پیش بگیرید تا از نتیجه به دست آمده هم راضی باشید. اینکه انگیزه رقابتی داشته باشید خیلی موضوع خوبی است و قطعاً به پیشرفت شما کمک می کند اما توجه داشته باشید تا چه مرحله ای پیش می روید. برای پیروز شدن دست به هرکاری نزنید.
راهکارهایی برای داشتن انگیزه رقابتی
برای اینکه حس خوبی به خود و زندگی پیش رویتان داشته باشید باید از خودتان راضی باشید و تلاش کنید برای بهتر شدن هر روزتان. تنها راه برای این کار داشتن انگیزه ای درونی است که گاهی اکثرا توسط خود شما و گاهی اوقات توسط دیگران در شما برانگیخته می شود. به محض اینکه انگیزه را حس کردید آن را محکم نگه دارید و با عملکرد درست بخوبی از آن استفاده کنید.
راهکارهایی که در ادامه برای شما گفتیم، راهکار برای یک رقابت سالم نیز است و با پیروی از آنها گامی به سوی موفقیت خود بر می دارید.
- موفقیت دیگران را بپذیرید
انسان ها، موقعیت و مسیرشان هیچگاه با یکدیگر یکسان نبوده و همه با هم متفاوت و هر یک منحصر به فرد اند. بنابراین راه موفقیت هرکس نیز متفاوت است، پس بهتر است به اطرافیانتان برای رسیدن به موفقیتشان کمک کنید و هرگز ناراحت نشوید.
- با واقعیت کنار بیایید
اخیراً جمله ای بین کاربران معروف شده که کاملاً هم درست است و حقیقت دارد. آن هم این است: بهترین رقابت و مقایسه، رقابت با خودتان است. هیچگاه موقعیت زندگی خود را با دیگران مقایسه نکنید و سعی کنید بهترین خود در هر زمانی باشید. وقتی تلاش می کنید برای موفقیت، دیگر از خوشبختی و موفقیتی دیگران ناراحت نمی شوید.
- هدفی مشخص در زندگی تان تعیین کنید
شما همواره برای رسیدن به چیزهایی که در فکرتان هست و به آن نیاز دارید باید حرکت کنید. بنابراین هدف مهم ترین عامل برای شما است پس سعی کنید آن را به وضوح برای خود ترسیم کنید و راه های رسیدن به آن را تک به تک بررسی و بهترینشان را انتخاب کنید.
- اعتماد به نفس بالا داشته باشید
همه ما با افرادی در زندگی مان روبه رو می شویم که بعضاً می خواهند جلوی پیشرفت ما را بگیرند یا به هر طریقی زمین بزنند. مهم ترین نکته در این مرحله این است که هرگز به خود و توانایی هایتان شک نکنید و بدانید شما ارزشمند هستید. هرچه سنتان بالاتر می رود بهتر است نقطه ضعف ها و مشکلاتی که قبلاً با آنها روبه رو شدید را به خاطر داشته باشید و سعی کنید آن هارا تبدیل به نقطه قوت کنید. با این کار در نهایت می بینید که اعتماد به نفس بالاتری نسبت به قبل دارید.
- انگیزه های درونی برای خود ایجاد کنید
داشتن انگیزه های درونی بیشتر از انگیزه های بیرونی برای ما مفید هستند. به این صورت که انگیزه های بیرونی برای مثال گذاشتن پاداش برای رقابت ها ممکن است بعد از مدتی خسته کننده شوند و به برای بلندمدت جوابگو نیستند. از این رو بهتر است اشتیاق به کار را بیشتر کنید و هدف بلندمدت برای خود تعیین کنید.
- تنها به نتایج اهمیت ندهید و ارزش هایی که به دست آوردید را مهم تر بشمارید
مانند بسیاری از افراد ممکن است برای شما هم پیش بیاید که علیرغم تلاش هایتان نتوانید به نتیجه و هدف مورد نظر خود برسید. اما نگرانی در این مورد بی فایده است و شما باید به نکاتی دیگر توجه کنید آن هم مسیری است که در آن هستید و ارزش ها و قابلیت هایی است که به شما اضافه شده اند.
- برای رقابت هوشیار باشید
از جمله مواردی که خیلی مهم است هوشیار بودن هنگام رقابت است. افراد باهوش و موفق همیشه همه چیز را تحت نظر دارند و فرض را بر این می گذارند که برای هر مشکلی راه حلی وجود دارد. بنابراین، در روبه رو شدن با مشکلات کوشا و هوشیار هستند. آنها به این توجه می کنند که آیا کاری که می خواهند انجام دهند جوابگو هست یا نه. همچنین همیشه حقایقی وجود دارند که ممکن است برخلاف تصور قبلی تان، قبل از شروع کاری باشد. باید این موارد را بپذیرید و سعی کنید که از مسیر اصلی خود خارج نشوید.
توانمند سازی، ایده پنهان هر انگیزه ای است
همه ما درون خود یک منبع انرژی تمام نشدنی نیاز داریم که ما را وادار می کند هر روز از تخت خواب بلند شویم و کارهای مان را به انجام برسانیم. این نیروی توانمند از درونمان می آید و باعث می شود ما همه چیزهایی که ما را از هدفمان دور می کند بررسی کنیم. نکته جالبی که باید بدانید این است که منبع تغذیه این نیرو از نوع سیری ناپذیر است، پس با این حساب شما توقف ناپذیر می شوید.
نظر رابرت وایت در مورد انگیزه رقابتی یا شایستگی
رابرت در سال ۱۹۵۹ مقاله ای را بنام بازنگری انگیزه: مفهوم شایستگی را منتشر کرد. در ادامه به بررسی مهم ترین نکته این مقاله میپردازیم. او اعتقاد داشت که انگیزه اثر بخشی همان چیزی است که ناشی از غریزه ذاتی ما برای تلاش و رشد و بهبود است. همچنین اظهار داشت که شایستگی در ما تنها برای رفع نیازهای بیولوژیک ما وجود ندارد، بلکه به ارگانیسم درون ما کمک می کند تا بهبود پیدا کند. این دقیقاً همان چیزی است که ما در یک رقابت به دست میاوریم. رقابت برای ما فرصتی است جهت تقویت توانایی خود از طریق تمرین و تجربه و نشان دادن شایستگی هایمان است.
شایستگی خود را تحریک کنید
دقیقاً زمانی که شما به شایستگی خود انگیزه دهید، هیچ وقت بی اراده نخواهید بود و همیشه یک هدف دارید.
شاید فکر کنید بعد از رسیدن به یک هدف شما انگیزه خود را از دست می دهید، اما در واقع اینطور نیست. میل به رقابت و برتری درون ما برخلاف بعضی نیازها مثل گرسنگی یا تشنگی بعد از برآورده شدن از بین نمی رود. در واقع ما اهداف جدیدی را پیدا می کنیم و وقتی شاهد رقابت باشیم، باعث ترغیب شدن ما به سمت زمینه جدید می شود.
دو نوع از شایستگی
هرکدام از این دو نوع، بسته به میزان تمایل ما به برتری و رقابت شکل می گیرند.
- افزایش مهارت های موجود در خود
در کل مهارت های درونی ما تنها در صورتی به ما کمک می کنند که به طور مداوم تقویت شده باشند. به این منظور که حواستان به مهارت های خود باشد و آن هارا هر روز پیشرفته تر کنید.
- یادگیری و تسلط بر مهارت های جدید
تمایل و انگیزه درونی ما برای سخت کوشی و پیدا کردن فرصت های بهتر ما را به سمت یادگیری مهارت های جدید هدایت می کند.
این دو نوع هر دو خوب هستند اما بدون داشتن مهارت دوم هرگز به سمت پیشرفت و موقعیت ها حرکت نمی کنیم. اگر ما بگذاریم انگیزه شایستگی زمام کار ما را دست بگیرد میتوانیم بهره وری را افزایش، عملکرد را بهبود و شانس دستیابی به رضایت را در خود افزایش دهیم. به این طریق به خود مسلط شده و اندیشه های واهی را دور میریزیم، بنابراین در رقابت ها نیز بهترین عملکرد را خواهیم داشت.
زمانی که ما بر اساس شرایط خود زندگی می کنیم نه برای شرایط و رضایت دیگران، آنگاه می توان گفت اعتقاد قوی پیدا کردید برای اینکه نسخه بهتر خود باشید که هیچ کس نمی تواند این مشوق درونی را از شما بگیرد و مانع از برد شما در زندگی تان شود.
خودشناسی و چالش هایش
همه ما در مسیر پیدا کردن خود و توانایی هایمان باید سطح سختی و دشواری هر آزمونی را که واردش می شویم انتخاب کنیم. همه آنها خلاصه می شوند به ۳ دسته زیر:
آسان: آدم ها از هر نژاد و جنسیتی که باشند همه چیزهای ساده را دوست دارند، چون تلاش زیادی برای انجامش نمی خواهد اما این هم موقتی برای ما جذابیت دارد و پس از مدتی از انجام این دسته کارها خسته می شویم.
میانه: فعالیت های این سطح گونه ای هستند که روانشناسان به آن فعالیت با سطح مطلوبی از پیچیدگی می گویند. این نوع کارها ن خیلی سخت هستند و نه خیلی آسان. بنابراین، عموماً ما دوست داریم کارهایی با این سطح دشواری انجام دهیم.
چالش برانگیز: انجام یک کار چالش برانگیز و موفقیت در آن هر از چند گاهی برای انسان لازم است. اما دقت داشته باشید بیش از حد این کار را انجام ندهید زیرا در صورت مواجه مکرر باعث از بین رفتن بسیار زیاد انگیزه رقابتی شما می شود.
موجودات به طور کلی دوست دارند انتخاب هایی داشته باشند تا به تکامل و پیشرفت آنها کمک بهتری کند.
اما اگر برای شما چنین نیست و دوست دارید در سطح یک بمانید، بدانید که ممکن است برای همیشه در آنجا گیر بیفتید. بنابراین، مراقب انتخاب های خود باشید.
بهترین راه برای تقویت فوری انگیزه ایجاد چک لیست برای خودتان است. حتی نرم افزارهایی برای این کار ساخته شدند که میتوانید با آنها پیش بروید، بیاموزید و هرچه سریعتر انگیزه خود را به دست آورید.
سخن آخر
فقط شما هستید که میتوانید برای خود هدف تعیین کنید و انگیزه، عاملی بسیار مهم برای رسیدن به خواسته هایتان است. با این حال تنها انتخاب هدف کارایی ندارد و باید طرحی را در ذهن خود بریزید که پاسخگو اهدافتان باشد و آنها را عملی کند. همه ی مواردی که در بالا گفته شد برای تقویت و ایجاد پیش زمینه در ذهنتان بود. شما با اقدام های کوچک و پایبندی به آن هاست که هدفتان را پیدا می کنید. پس سعی کنید آینده را برای خود و دیگران درخشان کنید.
منابع:
- https://study.com/academy/lesson/competence-motivation-theory-definition-examples.html
- http://psychology.iresearchnet.com/sports-psychology/sport-motivation/competence-motivation-theory/
- https://www.indeed.com/career-advice/career-development/competence-motivation-theory
- https://www.lifehack.org/909485/competence-motivation
