بررسی دلایل سقوط والدین

در طی چند دهه گذشته جوامع بشری شاهد چنان چرخش و تحولی در الگوهای خانواده بوده اند که برای نسل های پیشین تصورناپذیر است. زمانی ترس با احترام آمیخته بود؛ به طوری که جدا کردنشان عملا غیرممکن می شد. اما امروزه دیگر با ترس و تنبیه نمی توان فرزندانی سالم و موفق را وارد جامعه کرد. در این مقاله به بررسی دلایل سقوط والدین خواهیم پرداخت.

تغییر و تنوع آموزش و پرورش، چه در خانواده و چه در جامعه یکی از خصیصه های روزمره عصر ما شده است. با پیشرفت علم روانشناسی، داده های دیروز در حوزه تعلیم و تربیت دیگر همگام با ستاده های مناسب امروز نیست. اغراق نیست اگر بگوییم ساختار روان انسان را روش های تربیتی کودکان و نوجوانان می سازد. اما پرسش اصلی این است که آیا روش های والدین در گذشته کارآمد بود؟ پاسخ در بسیاری از موارد متاسفانه منفی است.

والد بودن عبارت است از مراقبت کودک توسط والدین او یا شخص دیگری که نقش والدین را بر عهده دارد. یک تربیت درست شامل تکنیک ها، سبک ها، ثبات در رفتار، همراه و مراقب بودن از کودکان است.

برای کودکی که هنوز در تلاش برای درک اصول اولیه زندگی است، چالش های بسیاری پیش روی او وجود دارد. همه ما همیشه درباره ناامید شدن والدین توسط فرزندانشان شنیده ایم. اما به چه اندازه عکس این مورد صدق می کند؟ عدم حمایت و توجه، از بین بردن حرمت نفس و اعتماد بنفس، بی احترامی، تبعیض، پرخاشگری و ده ها مورد دیگر می توانند همچون قاتلانی خاموش در روان عزیزان ما رشد کنند و سایه شوم آن  برای همیشه بالای سر آن ها باشد.

تربیت کودک چیزی فراتر از غذا دادن به آن ها است؛ کودکان همچنین به محرک های دیداری و شنیداری مثبت و غنی نیاز دارند. فرزندپروری کاری نیست که به صورت تصادفی انجام شود.

بررسی دلایل سقوط والدین

فرزندپروری دانشی است که باید آن را کسب کرد. ما سال های سال را صرف تربیت فرزندانمان کرده ایم، اما همیشه مرتکب اشتباه می شویم. شاید به این دلیل است که روش های ما متناسب با دنیای مدرن نیست. هورمون و احساسات ما بر روش منطقی تربیت فرزندانمان غلبه می کنند. در اینجا به برخی از بدترین اشتباهات، شکست ها و رفتارهایی که نباید به عنوان والدین در رابطه با فرزندانمان انجام دهیم، آورده ایم.

والدین فرزندان خود را به مستقل بودن تشویق نمی کنند

مطالعات نشان داده اند والدینی که فرزندان خود را از نظر روانی بشدت کنترل می کنند، پیامدهای منفی زیادی را از جمله حرمت نفس پایین برای کودکان خود ایجاد خواهند کرد.

بر اساس این مطالعه تشویق کودکان و به ویژه نوجوانان به مستقل بودن، می تواند نتایج خوبی مانند افزایش توانایی آن ها برای حل تعارض و داشتن روابط موفق و بین فردی سالم با گروه  همسالان داشته باشد. علاوه بر این، مطالعات شواهدی را نشان داد که استقلال بیشتر می تواند منجر به افزایش توانایی نوجوانان برای مقاومت در برابر فشار همسالان و رشد فردی شود.

ابراز رفتارهای خشونت  آمیز

وقتی فرزندان در محیط خشونت باری زندگی می کنند، احتمال رخ دادن چندین پدیده ناخوشایند وجود دارد که اولین آن همانندسازی با والد خشمگین است. دومین اثر باعث نگرانی، احساس گناه و غم در وجود آن ها می شود. شواهدی نشان می دهد که خشونت کلامی مانند فریاد زدن، فحش دادن یا توهین و تخریب ممکن است در دراز مدت در سلامت روانی کودکان تاثیرات جبران ناپذیری داشته باشد. کودکانی که مورد خشونت قرار گرفته اند، به سمت همان رفتارهای مشکل ساز سوق داده می شوند.

خاصیت آلت: پرخاشگری والدین در سلامت روانی کودکان تاثیرگذار است.

عدم نظارت بر زمان خواب

محققان ارتباطی بین ساعات خواب نامنظم و بد شدن رفتار کودکان یافته اند که شامل بیش فعالی، مشکلات رفتاری، افسردگی و مشکلات عاطفی است. به علاوه، زمان خواب نامنظم می تواند بر مغز در حال رشد تأثیر بگذارد. رشد اولیه کودک تأثیرات عمیقی بر سلامت و رفاه در طول زندگی او خواهد داشت. اختلالات خواب، به ویژه اگر در زمان های کلیدی رشد رخ دهد، می تواند اثرات منفی مانند افسردگی در طول زندگی فرد داشته باشد.

استفاده بیش از اندازه از دنیای مجازی

استفاده کودکان از گجت های هوشمند تاثیرات منفی بسیار عمیقی بر مغز آن ها می گذارد. این مشکلات شامل عدم توجه و تمرکز و اختلالات یادگیری به خصوص در زمینه ریاضیات می شود. از سمت دیگر، قرار گرفتن در معرض محتوای نامناسب، مزاحمت های سایبری و همچنین دسترسی آسان به اطلاعات شخصی افراد، از دیگر معضلات دنیا ناشناخته مجازی  است.

خاصیت آلت: استفاده نامناسب از دنیای مجازی، کیفیت خواب و تمرکز کودکان را کاهش می دهد.

انواع روش های  تربیتی والدین

در دنیای روانشناسی چهار سبک تربیتی وجود دارد؛ سهل گیرانه، مقتدرانه آگاه، غفلت آمیز و مستبدانه که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم داشت. وجود این سبک های تربیتی روانکاوان را بر آن داشت که به بررسی دلایل سقوط والدین بپردازند.

• سهل گیر

والدین سهل گیر به والدینی گفته می شود که خودشان از نظر روانی رشد نیافته اند. جمله معروف «کودک باید کودکی کند» را به کرات از دهن آنان می  شنوید. این احساس درست است که به ظاهر حق انتخاب مسائل را به عهده فرزندانشان می گذارند، اما این نشان دهنده بلوغ عاطفی آنان و دادن آزادی نیست؛ بلکه گویای نرسیدن به بلوغ عاطفی خود آن ها است.

 مقتدرانه آگاه

در این نوع خانواده، تعامل صحیح با فرزندان در راس امور قرار دارد؛ درست است که فرزندان در بیشتر موارد حق صحبت و انتخاب در جنبه های مختلف زندگی خود را دارند، اما والدین نیز از دور نظارت خود را حفظ می کنند. در این خانواده ها ارتباط گسترده ای وجود دارد که مبنای آن عقل و مصلحت اندیشی است.

خاصیت آلت: تعامل دوستانه با فرزندان علاوه بر بهبود روابط عاطفی بین فرزند و والد، از بروز ناهنجاری های رفتاری جلوگیری می کند.

غفلت آمیز

داشتن والد یا والدینی غافل بسیار شایع است و در تمامی قشرهای جامعه وجود دارد؛ اما شاید بتوان گفت نمود آن را در طبقات متوسط رو به پایین بیشتر می توانیم بیابیم. معمولا این والدین هر دو سر کار می روند، پس از کودک خود می خواهند کارها را خودش به تنهایی انجام دهد؛ مثلا خودش غذا درست کند یا در انجام دادن امور مربوط به مدرسه او را تنها می گذارند. ارتباط کلامی در این خانواده ها بسیار ضعیف است، اگر هم باشد، بیشتر گله مندی از یکدیگر است. در این نوع تربیت رفتار محبت آمیز فقط در سطح و رویه ارتباط است و محبت واقعی بدون شرط را فرزندان تجربه نمی کنند.

مستبدانه

نمایش قدرت و چه کسی رییس این خانواده است، نخستین پیام خانواده مستبد است. عدم انعطاف، بی تفاوتی نسبت به نیازهای روانی و عاطفی فرزندان، دادن پیام بی ارزش بودن، رفتار تکانشی و پرخاشگری والدین چند نمونه از جو حاکم در این خانواده ها است. متاسفانه کودکان در این نوع خانواده به بلوغ روانی و عاطفی نمی رسند و ممکن است دچار انواع اختلالات روانی شوند که این مورد بیشتر محققان را بر آن داشت که به بررسی دلایل سقوط والدین بپردازند.

نداشتن توجه و تمرکز کافی در منزل

امروز دیگر چندان فرق نمی کند که چند سالتان باشد، همه به نوعی با گوشی هوشمند سروکار دارید. مطالعاتی صورت گرفته که نشان می دهد استفاده بیش از حد والدین از دنیای مجازی غفلتی را رغم زده که سلامت فیزیکی کودک را می تواند به خطر بیاندازد.

ده ها مورد سوختگی و جراحات سطحی و سنگین گزارش شده حاکی از نبود توجه کافی در فضای منزل است. وقت صرف کردن بیش از اندازه در این دنیای غیرواقعی لطمات روانی فراوانی بر فرزندان و والدین می گذارد که هم باعث افت کیفیت روابط بین آن ها می شود و هم سلامت روانی و عاطفی آن ها را به خطر می اندازد.

خاصیت آلت: بی توجهی والدین به کودکان هم به لحاظ روحی و هم به لحاظ جسمی می تواند برای کودکان خطرآفرین باشد.

نسبت به فرزندان خود سرد هستند و از آن ها فاصله می گیرند

هیچ جایگزینی برای ایجاد یک پیوند سالم، مثبت و موفق با فرزند شما وجود ندارد. مطالعات متعدد نشان داده اند که سطوح پایین صمیمیت والدین در خانواده می تواند به مشکلات رفتاری و عاطفی و همچنین ناامنی در کودکان و نوجوانان منجر شود.

طبق یک مطالعه، کودکانی که مورد تحسین والدین خود قرار نمی گیرند، خجالتی بودن و اضطراب را نیز تجربه می کنند و به موفقیت های فردی دست نمی یابند.

از تنبیه فیریکی استفاده می کنند 

تنبیه به چه معناست؟ تنبیه به معنای استفاده از یک محرک آزاردهنده و آسیب زننده برای از بین بردن رفتار خاصی است. در ایران عزیزمان چه زمانی  که سنتی بود و چه هم  اکنون که به ظاهر مدرن شده، پدیده ناخوشایند تنبیه همچنان وجود داشته و دارد. براساس مطالعات انجام شده تنبیه فیزیکی به  هیچ  عنوان اثر مثبتی حتی در کوتاه مدت نخواهد داشت؛ بلکه لطمات بعد از حتی یک بار تنبیه فیزیکی می تواند سال های سال فرد را دچار انواع عارضه های ناخوشایند روانی کند. از بین رفتن اعتماد به  نفس، احساس طرد شدگی، بروز رفتارهای تهاجمی، عدم یادگیری مهارت های اجتماعی و به وجود آمدن بیماری و اختلالات روانی از عوارض تنبیه است.

خاصیت آلت: در بررسی دلایل سقوط والدین، مهم ترین دلیل، اعمال خشونت های روانی، کلامی و فیزیکی است.

تهدید کردن

تهدید کردن در واقع رفتار اغراق آمیز والدین در برابر اشتباهی است که از فرزند سر می زند. بررسی دلایل سقوط والدین نشان داد وقتی کودک تهدید شود، پیامی که مغز او دریافت می کند، این است که والدین او یعنی مهم ترین افراد زندگیش می خواهند او را رها کنند. پس ترس از رها شدگی در او شکل می گیرد و در آینده هم در روابط دیگر نمود پیدا خواهد کرد.

زندگی کردن به جای فرزندان

همه انسان ها در طول زندگی خود آرزوهایی داشته اند که به آن نرسیده اند. شاید دانشگاه نرفته اند و حالا پشیمان هستند، شاید می خواستند به یک تیم ورزشی بپیوندند، اما هرگز فرصتی پیدا نکردند. برای برخی والدین، داشتن فرزند راهی برای داشتن فرصتی دیگر برای زندگی از دست رفته است. فرزند آن ها می تواند کارهایی را تجربه کند که آن ها به هر دلیلی نتوانستند انجام دهند. این نوع از والدین راه حل از بین بردن حس ناکامی های خود را در فرزندان جستجو می کنند.

اما نکته مهم این است که فرزندان مانند والدین نیستند. آنها نیز رویاهای خود را دارند. اگر به این دلیل ناراحت می شوید که فرزندتان نمی خواهد همان شغل یا سرگرمی های شما را انجام دهد، به جای سرزنش کردن و آوردن ده ها دلیل غیرمنطقی روی خودتان کار کنید.

آموزش غلط در حوزه همکاری در خانواده

بسیاری از والدین ممکن است به دلیل ویژگی های روانی که دارند، مانند وسواس فکری و عملی، اجازه همکاری کودکان در منزل را به آن ها  ندهند یا با کوچکترین اشتباهی برخورد تندی داشته باشند. عکس این موضوع نیز صادق است؛ والدینی هستند که کارهای مشکل را که از توان فرزندانشان خارج است به آن ها محول می کنند.

در بررسی دلایل سقوط والدین دانشمندان حوزه روانکاوی مهم ترین نکته را در ایجاد تعادل یافتند. تمیز کردن اتاق خواب، جمع کردن وسایل شخصی، همکاری در خرید منزل و گرفتن نظر در انجام امور منزل حس همکاری و رشد فردی را به همراه می آورد.

اجازه بیش از اندازه برای استفاده از رسانه

وقتی تلویزیون پا به عرصه گذاشت، تبدیل به یک موهبت الهی برای والدین شد. برنامه های تلویزیونی می توانند کودکان را سرگرم و به والدین اجازه دهند به کارهای خود رسیدگی کنند. همین امر در مورد کنسول بازی ویدیویی، رایانه، تبلت و غیره نیز صدق می کند.

هیچ اشکالی ندارد که کودک برنامه مناسب خود را تماشا کند یا چند بازی انجام دهد. مشکل این است که به آنها اجازه می دهید همیشه این کار را انجام دهند. همه ما پدر و مادرهایی را می شناسیم که به رسانه اجازه داده اند کودکشان را بزرگ کند، کودک تصویری را دید که مناسب او نبود و سپس والدین به جای اینکه از خودشان به خاطر اهمال و کم کاری ناراحت شوند، آن را به گردن کودک می اندازند.

شما مجبور نیستید تمام وقت بر فرزندتان نظارت داشته باشید، اما درست است که بدانید او چه چیزی را تماشا می کند و اگر برنامه ای نامناسب دید، در مورد آن صحبت کنید.

کنترل بیش از حد داشتن

سخت ترین قسمت در مورد تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان این است که والدین تعادل را حفظ کنند. والدین نباید اجازه دهند فرزندشان بدون هیچ نظارتی هر کاری که می خواهد انجام دهد، اما در عین حال محافظه کاری بیش از حد هم افتادن از سوی دیگر پشت بام است. فرزندانی که والدینی، بیش از حد کنترل گر دارند، بدون داشتن هیچ مهارتی وارد دنیای بزرگسالان می شوند و به رشد فردی مطلوب دست نمی یابند؛ عکس این موضوع نیز صادق است. فرزند آنقدر سرکش خواهد شد که زندگی خود را خراب می کند.

خاصیت آلت: کنترل گری والدین می تواند کودکان را ضعیف پرورش دهد.

پس تعادل چیست؟ چه زمانی باید به کودک اجازه دهید بدون اینکه اطراف او باشید، بیرون بازی کند و مطمئن باشید که آسیب نمی بیند؟ چه زمانی باید اجازه دهید یک نوجوان با گروه همسالانش گردهمایی کند و چه زمانی باید منع رفت و آمد داشته باشد؟ اگر احساس می کنید که بیش از حد کنترل گر هستید، اجازه دهید فرزندتان در حد معقول تصمیم های هیجان انگیز بگیرد. بدیهی است که آنها نباید وارد جنگل شوند، اما رفتن به یک کمپ ساده نمی تواند خطرناک باشد.

سخن آخر

در بررسی دلایل سقوط والدین باید این نکته را در نظر گرفت که همیشه برای موفق شدن و رفع اشتباهات والدین دیر نیست. هر پدر و مادری در بهترین حالت، اشتباهاتی در زمینه تعلیم و تربیت مرتکب شده اند. گاهی گفتگو با والدین نشان دهنده پشیمانی آن ها از اعمال خودشان است. برخی ممکن است به این فکر کرده باشند که چگونه آرزو می کردند به عقب بازگردند و به جای کار، زمان بیشتری را با فرزندانشان بگذرانند.

کودکان ممکن است زمانی را به یاد بیاورند که والدینشان اغلب با هم دعوا می کردند یا رفتارهای خشونت باری انجام می دادند. برخی از افراد ممکن است بر این باور باشند که والدین آنها نمی توانند تغییر کنند و می خواهند بدون حمایت والدین با مشکلات زندگی روبرو شوند و به موفقیت برسند.

قبل از اینکه کسی بتواند از اشتباهات والدین خود عبور کند، ممکن است لازم باشد اول خود و سپس والدینش را ببخشد. اگر واقعاً معتقدید که هنوز هم می توانید بخش خوبی از زندگی فرزندتان باشید یا اگر فکر می کنید که والدینتان قابل بخشش هستند، سعی کنید آن ها و خودتان را ببخشید. والدین ممکن است زمانی گمراه بوده باشند، اما هرگز برای یادگیری دیر نیست و با اتخاذ روش های نوین روانشناسی و تربیتی می توانند فرزندانی با روانی سالم و موفق تحویل جامعه دهند.

منابع:

• https://www.businessinsider.com/parenting-techniques-unsuccessful-children-2016-5
• https://www.regain.us/advice/parenting/the-top-parenting-fails-and-how-to-avoid-them/