تمام افراد دنیا برای گذران زندگی به شغل نیاز دارند تا بتوانند هزینه های زندگی شامل خوراک، پوشاک، مسکن و سایر موارد مشابه را تامین کنند. این موارد باید با پول تهیه شوند و پول مورد نیاز آنها نیز از طریق مشغول شدن موفق شدن در یک شغل و فعالیت حاصل می شود. هر شغلی نیاز به تلاش دارد تا بتوان آشنایی و تسلط نسبی بر آن پیدا کرد و ضمن چگونگی بلندپروازی، به تدریج به تخصص، مهارت و تجربه رسید. اما رسیدگی هر روز بر فعالیت های شغلی آسان نیست؛ به گونه ای که فعالیت مورد نظر تکراری و خسته کننده می شود. پس از گذشت مدت زمانی، این خستگی و استرس که در نتیجه کار و فعالیت شغلی حاصل می شود، بر جسم و روان اثر می گذارد. به عبارت بهتر گاهی اوقات برخورداری از یک شغل می تواند به فرسودگی شغلی منجر شود. این مقاله به این موضوع پرداخته است و آن را مورد تحلیل قرار داده است.
چرا فرسودگی شغلی اهمیت دارد؟
فرسودگی شغلی عبارت و اصطلاحی جدید است که در حال حاضر بسیار رایج شده است و افراد زیادی درباره آن صحبت می کنند. فردی در کتابی که خود تالیف کرده است آن را هزینه ای تعریف کرده که در راستای رسیدن به دستاوردهای مورد نظر فرد پرداخت می شود. نام این پدیده، این روزها برای همگان آشنا است. اگر افراد سعی کنند احساسات به وجود آمده در وجود خود را نادیده بگیرند و تنها در این جهت تلاش کنند که در زندگی و کار پیشروی کنند، به زودی به نقطه ای خواهند رسید که انرژی و توانی ندارند که راه را ادامه دهند. شاید بهتر باشد فرسودگی شغلی اینگونه بیان شود که در آن افراد با وجود تلاش های بسیار که جسم و روح آنها را نیز خسته می کند نتوانند به وضعیت ایده آل خود در اموری مثل امور شغلی، تحصیلی و غیره برسند؛ در این مورد بیشتر شغل و امور مرتبط با آن مد نظر است. به وجود آمدن این حالت در افراد انگیزه آنان را برای ادامه مسیر در پیش گرفته شده از بین خواهد برد. به عبارت بهتر با احساس خستگی و یکنواختی مربوط به شغل به تدریج حس تنفر از فعالیت شغلی به وجود می آید و این تصور به وجود می آید که دیگر علاقه و توانایی برای موفقیت در انجام شغل را نخواهید داشت.
فرسودگی شغلی و خستگی
چگونه تشخیص دهید که دچار فرسودگی شغلی شده اید؟
در واقع اگر از آن دسته افراد هستید که بیشتر ساعت های شبانه روز را به کار و شغل خود اختصاص می دهید به تدریج امکان تنفر از فعالیت شغلی شما وجود دارد و دیگر از شغل خود احساس رضایت نمی کنید و شاید هم دیگر تمایل به رفتن به محل کار را نداشته باشید. استرس طولانی مدت که در طول زمان ادامه دار باشد نوعی واکنش در بدن و ذهن فرد ایجاد خواهد کرد که فرسودگی شغلی نام می گیرد. درست است که استرس در همه جنبه های زندگی ممکن است به وجود آید اما استرس ناشی از این موضوع به صورت معمول در نتیجه فشار بیش از حد بر جسم و روان ایجاد می شود. برخی ویژگی هایی که در درون افراد وجود دارد مثل بدبینی، کمال گرایی و موارد مشابه هم می تواند استرس را دوچندان کند. برخی نکات و راهکارها وجود دارد که برای مدیریت فرسودگی شغلی به کمک انسان ها می آید و آنها را در جهت جلوگیری از این پدیده منفی و معایب آن راهنمایی می کند.
علائم فرسودگی شغلی و درمان
استرس جز جدایی ناپذیر از فعالیت های حال حاضر بشر است و می توان گفت که در اکثر فعالیت های روزانه وجود دارد. محیط کار و فعالیت شغلی یکی از مواردی است که نمی توان در آن از به صورت کامل از استرس رهایی پیدا کرد. افرادی هم وجود دارند که به صورت ذاتی دارای استرس با علت نامعلومی هستند و هنگامی این استرس ذاتی با استرس ناشی از فعالیت های روزانه همراه می شود، دیگر نمی توان حجم فشار وارد شده بر بدن را توصیف کرد. در این صورت است که چنین افرادی با افسردگی شدید و عواقب ناشی از آن مواجه می شوند. فرسودگی شغلی به مرور زمان سبب ایجاد حالت هایی مثل خستگی، بی حوصلگی، پوچی و عدم توانایی در پاسخ به خواسته ها و نیازهای فردی می شود که در دراز مدت می توانند اثرات جبران ناپذیری بر زندگی افراد بگذارند. به این صورت که نشانه هایی از عدم سلامتی جسمانی و روانی در فرد بروز می کند و در صورت عدم توجه به آنها زندگی فرد با اختلال همراه خواهد شد. شاید فرسودگی شغلی یک بیماری روانی باشد که به آسانی نتوان آن را تشخیص داد؛ اما باید آن را جدی گرفت و در صورت عدم رسیدگی به آن، آینده آن را نمی توان پیش بینی کرد. فرسودگی شغلی می تواند علائمی را ایجاد کند که به علائم بیماری های روانی و افسردگی شباهت داشته باشد. این گونه افراد ممکن است افکار منفی را در تمام ابعاد زندگی احساس کنند.در ادامه تعدادی از علائم فرسودگی شغلی که شایع تر است بیان می شود:
فرسودگی شغلی و کاهش راندمان
- تنفر از شغل و همه امور مرتبط با آن: به طور معمول افرادی که با فرسودگی شغلی دست و پنجه نرم می کنند با نا امیدی شغلی حاصل از شغل خود مواجه می شوند و آن را بیهوده و پر از استرس تلقی می کنند. تصورشان هم این است که این وضعیت نه تنها برطرف نخواهد شد بلکه روز به روز وخیم تر هم خواهد شد. امکان تنفر از موقعیت و شرایط کاری و همکاران هم به مرور زمان وجود دارد. شاید هم احساسات خود را نادیده بگیرند و دیگر علاقه و تمایل اولیه را به شغل خود نشان ندهند.
- علائم جسمی: استرس مزمن و طولانی مدت با هر علتی، خواه شغل و یا موارد دیگر می تواند علائم جسمانی مثل معده درد، مشکلات مربوط به روده و سردرد را در فرد ایجاد کند.
- خسته شدن روح و روان: فرسودگی شغلی با احساس خستگی که به وجود می آورد مانع از فعالیت افراد در تکرار فعالیت های روزانه شغلی می شود؛ به طوری که انرژی و توان لازم برای ادامه کارها و شغل خود را از دست می دهند.
- کم شدن کارایی و عملکرد: فرسودگی شغلی بر نحوه به انجام رساندن فعالیت های روزانه در موقعیت شغلی مربوطه اثر خواهد گذاشت و کارایی و فعالیت مفید را کاهش خواهد داد؛ این موضوع اگر کسی در خانه و خانواده نیز مسئولیت هایی داشته باشد، پر رنگ تر خواهد شد. با گذشت زمان و به تدریج افرادی که این فرسودگی در وجود آنها نقش بسته نسبت به مسئولیت ها و وظیفه های خود بدبین می شوند و درباره آنها منفی بافی می کنند. ممکن است در تمرکز و توجه در مورد موضوعی خاص به مشکل بر بخورند و نوآوری و ایده ای در زمینه های مختلف از خود نشان ندهند.
علائم فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی چیست؟
مطالعات اخیر نشان داده است که فرسودگی شغلی را می توان یک وضعیت روانی دانست که انسان را ناتوان می کند و به طور معمول در نتیجه استرس حاصل از کار و شغل به وجود می آید. سه ویژگی اصلی این وضعیت ایجاد شده را می توان خستگی، عدم خوشبینی به شغل و امور مربوط به آن و احساس کم شدن توانمندی در حرفه و فعالیت مربوطه به شمار آورد. این فرسودگی به تدریج می تواند موارد زیر را ایجاد کند:
۱) انرژی مصرف شده و خستگی عاطفی
۲) کم شدن مقاومت بدن در برابر بیماری ها
۳) بیشتر شدن کناره گیری افراد در رابطه ها
۴) افزایش یافتن عدم رضایت و بدبینی
۵) افزایش عدم حضور در موقعیت شغلی و کاهش کارایی و راندمان شغلی
این وضعیت بسیار مهم و حائز اهمیت است. درست است که استرس بخش جدایی ناپذیر از زندگی روزانه ای است که هم اکنون با آن سر و کار داریم؛ اما نباید اجازه دهیم که فعالیت ها، کارها و مسئولیت های مختلف به سلامتی آسیب برساند و بازده و عملکرد ما را مختل کند.
به طور معمول افراد تکنیک هایی را به کار می گیرند تا پیش از دست یابی به فرسودگی حقیقی از آن جلوگیری کنند و راهکارهایی جهت برطرف کردن آن در پیش می گیرند. به عبارت بهتر افراد برای تقویت خود و بهبودی وضعیت خود زمانی را صرف می کنند تا عملکرد بهتری در آینده از خود نشان دهند. زیرا برخی افراد برای وقت گذاشتن برای خود با کمبود زمان مواجه می شوند.
فرسودگی شغلی و روح و روان
مدیریت فرسودگی شغلی
بهترین راه برای مقابله با فرسودگی شغلی این است که از خود مراقبت و محافظت کنید. در اینجا محافظت از خود تنها به معنای پوشیدن لباس های ضخیم در فصول سرما و مراقبت از پوست نیست و به این موارد محدود نمی شود. تعدادی از روش هایی که برای جلوگیری از آن وجود دارد و می تواند در این زمینه اثرگذار باشد، عبارتند از:
- استفاده از تعطیلات: افرادی وجود دارند که از بسیاری از تعطیلات مجاز خود که مرخصی نامیده می شود، استفاده نمی کنند. تعطیلات همین طور که از نامش هم پیداست، مدت زمانی است که باید کار و فعالیت توسط فرد تعطیل شود و به اوقات فراغت و تفریح های مورد علاقه اختصاص داده شود. شاید با عادت کردن به کار و شغل روزانه، جدا شدن از آن سخت باشد. اما اطمینان حاصل کنید که با دادن استراحت به خود و گاهی اوقات دوری از محل کار می توانید ضمن تضمین سلامت جسم و روح، راندمان و کارایی کار را نیز بالا ببرید.
۲) استفاده از پشتیبان و یا مشاور: صحبت کردن در مورد احساسات و نیازهای خود با دوستان و اعضای خانواده یکی از شیوه های جلوگیری فرسودگی شغلی است. سعی کنید خودتان هم مشکلات آنها را بشنوید. صحبت راجع به برخورد با مشکلات رخ داده در گذشته با یک مشاور و یا متخصص را هم دنبال کنید. شاید این تفکر که تصور کنید توانایی انجام دادن کارها را به تنهایی و بدون کمک کسی دیگر دارید، جالب باشد و به شما حس استقلال بدهد. اما به دوش کشیدن و تحمل تمام بارهای زندگی به تنهایی می تواند شما را فرسوده کند و شما را از پیشرفت و پیشروی در زندگی دور کند.
فرسودگی شغلی و آسیب جسمی
۳) ایجاد سرگرمی: شاید فکر کنید که قبل از استراحت و در صورت داشتن وقت خالی باید کمی بیشتر کار کنید تا فعالیت های عقب افتاده را جبران کنید؛ اما این صحیح نیست. انجام فعالیتی که ارتباطی با فعالیت های روزانه و مداوم شما ندارد می تواند موجب جداسازی همه کارها و مسئولیت های روزمره از مغز و روح و استراحت جسمی و روانی شود. وقت بگذارید و به صورت کامل فکر کنید که چه چیزی سبب آرامش شما می شود و به سوی همان موضوع پیش بروید. این موضوعات و موارد می توانند شامل پختن یک غذای جدید، مطالعه کتاب خریداری شده و جدید، تهیه و یادگیری یک ساز، یادگیری نحوه چیدمان یک پازل با بچه های کوچک تر و یا اختصاص زمان به ورزش پیاده وری و دویدن شوند. فعالیت های مورد علاقه و آرام بخش شما می تواند همه این موارد را در بر بگیرد و ارتقای جسمی و روانی شما را به همراه داشته باشد. در میان تقویم هفتگی خود، فضاهای زمانی خالی را جستجو کنید و چند بازه زمانی را برای انجام این فعالیت ها در نظر بگیرید و در واقع مدت زمان مربوطه را خالی بگذارید.
- حرکت کردن بدن: در هر روز، زمانی را به حرکت بدن خود اختصاص دهید. این موضوع به شما کمک خواهد کرد که بخشی از احساسات منفی و استرس به وجود آمده طی فعالیت های روزانه را مدیریت کنید و در واقع بیرون بریزید. فرسودگی شغلی شاید ناشی از عدم تحرک هم باشد. گاهی تنها یک پیاده روی مختصر و یا اجرای چند حرکت کششی مربوط به بدن می تواند سبب جبران به هم ریختگی روحی و همینطور جسمی کفایت کند؛ زمان این فعالیت را می توانید در زمان استراحت برای ناهار در نظر بگیرید. یک پیشنهاد بهتر هم وجود دارد؛ فعالیتی را به یاد آورید که از زمان های دور و شاید از کودکی در آرزوی انجام و تجربه کردن آن بوده اید، اما به دلایل مختلف موفق به دست پیدا کردن به آن نشده اید. بله درست است. اولین موضوعی که به ذهنتان رسید را در نظر بگیرید و همین موضوع می تواند سرگرمی جدیدی برای شما شود. به عنوان مثال یک کلاس ورزش رزمی شاید همان چیزی باشد به شما کمک کند مشکلات خود را حل کنید و احساسات خود را بیان کنید؛ از طرفی دیگر شاید انجام این فعالیت همواره آرزوی فردی شما در زندگی بوده باشد.
- تغذیه مناسب و سالم: زندگی با چای و قهوه و غذاهای بی ارزش شاید در دوران دانشجویی و تحصیل در زندگی جذاب و هیجان انگیز باشد و به یک روش زندگی تبدیل شود. اما به این نکته توجه داشته باشید که هر چیزی که به وسیله غذا وارد بدن شما می شود بسیار حائز اهمیت است؛ این اهیمت با گذشت زمان و افزایش سن، اهمیتی دو چندان پیدا می کند. اطمینان داشته باشید که سبک تغذیه شما مطلوب و مناسب است؛ به صورتی که استفاده از غذاهای کامل و مقوی را در اولویت قرار دهید و کافئین و دیگر مواد غذایی محرک کاهش پیدا کند. فعالیت و کار کردن بیش از ۴۰ ساعت در هفته در صحبت کردن آسان است، اما دشوار است و پیچیدگی خود را دارد. فرض کنید مسئولیت های مربوط به امور خانه و رسیدگی به امور دیگر اعضای خانواده نیز در برنامه شما قرار داشته باشد. شاید تصورش هم سخت باشد که این حجم کار داخل و خارج خانه چه فشاری می تواند بر فرد بگذارد. پس شاید خوب باشد که حداقل از طریق تغذیه به وضعیت جسمی و روانی خود بیشتر رسیدگی کنید و سبب بهبود عملکرد آن بشوید. مطمئن باشید آنچه به وسیله تغذیه توسط بدن شما دریافت می شود بر وضعیت روحی و روانی شما نیز اثر می گذارد. پس شک نکنید که باید رژیم غذایی خود را از مواد غذایی مقوی که دارای ارزش بالای تغذیه ای نیز هستند سرشار کنید. شاید این روش بتواند عوارض فرسودگی شغلی را کاهش می دهد.
۶) رسیدگی به بهداشت: تعدادی از افراد از انواع بی خوابی (مزمن و یا کوتاه مدت) مبتلا هستند. اگر تمایل دارید که این مشکل را برطرف کنید توصیه می شود رعایت این موارد را در پیش بگیرید:
دمای اتاقی که در آن می خوابید را کم کنید. حمام آب گرم داشته باشید. لوازم الکترونیکی مثل گوشی موبایل را چند ساعت پیش از خواب خاموش کنید و کنار بگذارید و استفاده از آنها را متوقف کنید.
درست است که در برخی شرایط باید با استرس و خستگی ناشی از کار و فعالیت زیاد که در حال دست و پنجه نرم کردن با آنها هستید کنار بیایید. اما این روش همیشه هم صحیح نیست. گاهی اوقات باید به مراقبت از خود بپردازید تا بتوانید در شرایط سخت، کار و فعالیت را ادامه دهید و اثر منفی بر میزان فعالیت و بهره وری کار شما نداشته باشد. پس تردید نکنید و برنامه های مراقبت از خود را در نظر داشته باشید و هر کدام را با دقت انجام دهید. اطمینان حاصل کنید که کسی جز خودتان نمی تواند بهترین کمک را به شما بکند؛ پس مراقب خودتان باشید و بین برنامه های کاری و همچنین استراحت و تفریح خود، تعادل و تناسب برقرار کنید.
سخن آخر
سلامتی جسم و روح مهم ترین دارایی هر انسانی است؛ این موضوع زمانی بهتر احساس می شود که به یک بیماری کوتاه مد مبتلا می شوید. برای حفظ سلامتی نباید از هیچ تلاشی دریغ کرد. از طرفی دیگر شغل وسیله ای برای اثبات توانایی های فردی اشخاص و دریافت پول به ازای خدمات ارائه شده است. به عبارت بهتر بدون داشتن شغل شاید گذران زندگی، امر ساده و آسانی نباشد. اما باید دقت کرد که به میزانی در فعالیت های شغلی غرق نشوید که دیگر ابعاد زندگی شما فراموش شود. اگر با مطالعه این مقاله تصور کردید که شما هم دچار فرسودگی شغلی شده اید، نا امید نباشید. هیچگاه برای تغییر و بازیابی موارد از دست رفته دیر نیست. پس شروع کنید و رشد فردی را در اولویت خود قرار دهید.
کلمه کلیدی : فرسودگی شغلی
منابع :
https://www.success.com/how-to-prevent-burnout/
https://www.verywellmind.com/stress-and-burnout-symptoms-and-causes-3144516
